In zijn boek met de gelijknamige titel beschrijft Nassim Taleb een Black Swan als een moeilijk te voorspellen gebeurtenis, die zich echter kenmerkt door de enorme invloed die zij uitoefent op de maatschappij.

Een recent voorbeeld is de revolutie in de arabische wereld. Ogenschijnlijk stabiele landen als Egypte en Tunesië worden binnen enkele dagen op hun kop gezet met dramatische konsekwenties voor de machtsverhoudingen binnen het land zelf, de regio en bijvoorbeeld de olieprijs.

Taleb´s voornaamste stelling is, dat met het toenemen van de complexiteit van de maatschappij, de voorspelbaarheid van gebeurtenissen met een hoge impact afneemt.

China wordt net als Japan in de tachtiger jaren beschouwd als een economisch wonder en fungeert nu als de motor van de wereldgroei. Het empirisch bewijs van dit succesverhaal is zo overdonderend, dat bijna niemand rekening houdt met een eventuele crash zoals die in Japan in 1990 plaatsvond.

Zou het onwaarschijnlijke toch plaatsvinden, wat zijn dan de gevolgen voor Nederland?

  1. De kracht van de Chinese economie
    In de laatste twee decennia heeft China 25% van de industriële wereldproductie naar zich toegehaald. Daarmee is een enorme exportmachine gecreëerd, die zorgt voor grote handelsoverschotten waarmee China haar economische macht kan uitbouwen.

    Hieraan gekoppeld vindt in het binnenland van China een gigantische inhaalslag plaats op het gebied van infrastructuur, woning- en commerciële bouw. Dit heeft in een hoog tempo een groot deel van de bevolking aan het werk geholpen en uit de armoede gehaald.

    Deze transformatie van China zou nog lang niet ten einde zijn en een economische groei van gemiddeld 10% per jaar tot in de verre toekomst wordt dan ook realistisch geacht.

  2. De kracht van de Nederlandse economie
    Nederland staat wereldwijd te boek als de tiende economie, de derde exporteur van agrarische producten, de vijfde exporteur in het algemeen en de zesde investeerder in het buitenland.

    Dat is indrukwekkend voor een klein land als Nederland. Nederland dankt haar prominente positie onder meer aan haar ideale geografische ligging en transportinfrastructuur, het nog steeds gunstige belastingklimaat, de vele ervaren multinationals en de politieke stabiliteit.

    De belangrijkste poten onder de Nederlandse economie worden gevormd door wereldhaven Rotterdam, Schiphol als derde luchtvrachthaven in Europa, de tuinbouwcluster die alleen al goed is voor €14 milard export, hoogwaardige electronische apparaten en de functie als gasrotonde van Noordwest Europa.

  3. De invloed van China op de Nederlandse economie
    China onderkent het belang van Nederland als gateway voor West-Europa en is dan ook de grootste handelspartner van Rotterdam in containeroverslag.

    Bovendien bevinden de belangrijkste Chinese distributiecentra voor Europa zich in Nederland. De verwachting is dat het containervervoer in 2040 vervijfvoudigd zal zijn. Bedenk daarbij dat de logistieke activiteiten nu al € 40 miljard opleveren en aan 750.000 mensen werk verschaffen.

    De import vanuit China bedraagt ongeveer €30 miljard bij een export naar China van € 3 miljard. Saillant detail hierbij is dat het grootste deel van die import afkomstig is van dochters van Nederlandse moederbedrijven. Het handelstekort met China neemt overigens af doordat de export sterker toeneemt dan de import.

  4. Vliegen in de haaienvinnensoep?
    Een bekend analist omschreef de sterke economische groei in China als het resultaat van een combinatie van snelle kredietexpansie, goedkoop kapitaal, negeren van risico´s op aandringen van de autoriteiten en enorme fraude en corruptie.

    Het moge duidelijk zijn dat een gemiddeld groeipercentage van 10%, waarbij onder meer een vijftigjarige infrastructuurachterstand in nog geen twintig jaar wordt goedgemaakt, allerlei onevenwichtigheden en onbedoelde neveneffecten kan veroorzaken.

    • De jaarlijkse kosten van de aanslag op het milieu worden op gemiddeld 13% van het BNP geschat. Eigenlijk loopt China dus achteruit, ware het niet dat deze kosten vooralsnog genegeerd worden.
    • De enorme productie en steeds welvarender wordende bevolking gebruiken nu meer energie dan de VS. De zoetwatervoorziening is door intensieve irrigatieprojecten zeer problematisch geworden. Dat vergroot de kwetsbaarheid van China bij schommelingen in olieprijzen en klimatologische omstandigheden.
    • Mede onder invloed van allerlei stimuleringsmaatregelen is een enorme onroerend goed bubbel ontstaan. Speculatie heeft prijzen omhoog gedreven tot een niveau dat zelfs de gekte van de Japanse boom verre overtreft. Gevolg is een leegstandpercentage onder winkels en kantoren dat in sommige steden oploopt tot 75% en circa 64 miljoen onbewoonde huizen.
    • Onder dwang van de overheid zijn banken veel te ver gegaan met de kredietverlening en zijn nu zwaar overleveraged
    • Oververhitting van de economie heeft geleid tot hoge inflatie die nog eens versterkt wordt door stevige looneisen.
    • Door de grote concurrentie zijn de marges in het bedrijfsleven flinterdun. Zo is de winstmarge van de leverancier van Apple maar 2,5%.
    • De economie is te afhankelijk van de bouwsector. Op het hoogtepunt van de onroerend goedmanie in Spanje vormde de bouwsector 20% van de economie. In China is dat nu 60%.
  5. Hoe groot is de kans op een harde landing van de Chinese economie?
    De Chinese overheid heeft de vraaguitval door de crisis van 2008 trachten te compenseren door gigantische stimuleringsmaatregelen ter waarde van wel 50% van hun BNP. Dat heeft geresulteerd in de bovenstaande onevenwichtigheden.

    Op dit moment dwingt de hoge inflatie de overheid om flink op de rem te trappen. Voeg daarbij een olieprijs, die blijvend boven de $100 per vat blijft, en men kan rustig spreken van een dubbele (hand)rem op de groei.

    De huidige hoge voedselprijzen kan men weer zien als een risicofactor van een geheel andere aard. Voor een bevolking die voor het grootste deel nog onder de armoedegrens leeft, vormen de uitgaven voor voedsel al een bovenmatig deel van hun inkomen.

    Onlusten zoals die in de arabische wereld momenteel plaatsvinden en die voor een deel worden toegeschreven aan hoge voedselprijzen, zijn ook in China niet ondenkbaar.

    Investeerders als Jim Chanos en Hugh Hendry zien in ieder geval genoeg aanleiding om zwaar in te zetten op een Chinese crash. Zij zijn echter nog sterk in de minderheid.

  6. Wat zijn de gevolgen van een Chinese crash voor Nederland?
    Vaststaat dat een groot deel van de opleving in Nederland en Duitsland te danken is aan de stijging van de export naar onder meer China.

    Vooral Duitsland profiteert enorm van de boom in China. Een vertraging in die export zou niet alleen voor de exporterende ondernemers vervelend zijn, maar ook voor de belangrijke logistieke bedrijfstak binnen Nederland.

    Zou Duitsland door die vertraging in combinatie met de nu lopende bezuinigingsmaatregelen dan ook nog in een recessie glijden, dan leert de ervaring dat Nederland dan binnen 6 maanden Duitsland´s voorbeeld volgt. Duitsland is nou eenmaal de belangrijkste afzetmarkt voor Nederland.

    7. Met stelligheid beweren dat China voor Nederland een "zwarte zwaan" zal blijken te zijn is onmogelijk. Daarvoor maakt de complexe interconnectiviteit van de wereldeconomie accurate voorspellingen te riskant.

    Bovendien als een crash voor iedereen zo makkelijk aannemelijk gemaakt zou kunnen worden, dan kan men ook niet spreken van een "zwarte zwaan".

 
Categorie Financieel Advies