De alsmaar voortwoekerende "eurocrisis" begint de laatste dagen steeds intenser te worden en zou zelfs kunnen leiden tot het noodgedwongen opheffen van de euro of, en dat lijkt waarschijnlijker, tot een stilzwijgende fiscale eenwording van de Eurolanden: de Verenigde Staten van Europa!

Daarmee zou de EU uitgroeien naar een eenheidsstaat, waarbij een zeer groot deel van het beleid op het gebied van belastingen en overheidsuitgaven van nationaal niveau naar centraal federaal niveau overgeheveld zou worden.
De weg zou dan vrijgemaakt zijn voor fiscale overdrachten van rijke naar zwakke landen binnen de EU.

Het probleem hierbij is, dat een dergelijke stilzwijgende eenwording niet tot stand komt op een democratische wijze, indruist tegen moeizaam gesloten verdragen en in een aantal gevallen tegen nationale grondwetten.
Een typisch geval dus van "nood breekt wetten".

Stromingen binnen de solvente landen beginnen zich in toenemende mate bewust te worden van deze mogelijke fiscale eenwording en haar implicaties voor de nationale soevereiniteit. Populistische politici wijzen op de negatieve gevolgen van fiscale overdrachten voor belastingbetalers en vinden daardoor steeds meer gehoor.

De huidige machthebbers zien dat met lede ogen aan en begrijpen dat hun politieke voortbestaan zal afhangen van de manier waarop zij de crisis afhandelen. Waarom hebben zij het dan zover laten komen?
Een kort overzicht:

Het idee van een federaal Europa staat natuurlijk al lang hoog in het vaandel van vele politici, denktanken en organisaties zoals de Europese Beweging Internationaal.

Vanwege vele weerstanden is het eenwordingsproces echter niet makkelijk en vindt daarom al jaren moeizaam stap voor stap plaats.

In het Verdrag van Maastricht van 1992 staat onder meer:
"De interne markt wordt door de invoering van de EMU voltooid. Het economische beleid omvat drie aspecten. De lidstaten moeten hun economisch beleid coördineren, een multilateraal toezicht op deze coördinatie invoeren en zich onderwerpen aan financiële en budgettaire discipline. Het doel van het monetair beleid is de invoering van één enkele munt en de garantie van de stabiliteit van deze munt door te zorgen voor prijsstabiliteit en respect voor de markteconomie."

Om tegemoet te komen aan landen waar een begrotingsdiscipline vanzelfsprekender is,werd dit verdrag in 1997 aangevuld met het Stabiliteits-en Groeipact.
In dit pact is het volgende afgesproken:
"- voor het EMU-tekort geldt een referentiewaarde van 3% BBP. Deze waarde mag alleen bij uitzondering en tijdelijk overschreden worden. In dat geval moet het tekort dichtbij de referentiewaarde blijven;
- de EMU-schuld mag niet hoger zijn dan 60% BBP of moet voldoende snel in die richting dalen;
- op middellange termijn moet gestreefd worden naar een EMU-saldo dat minimaal in evenwicht (dus 0% BBP) is."

Tot de crisis van 2008 hebben de EU-landen, op Griekenland na, zich zonder al teveel moeite aan deze eisen kunnen houden. Nadat de crisis de wereldeconomie nagenoeg tot stilstand had gebracht, zijn wereldwijd van overheidswege stimuleringsmaatregelen genomen, die de begrotingstekorten tijdelijk omhoog gejaagd hebben.

In een aantal EU-landen heeft dat echter niet het beoogde effect gehad, waardoor een combinatie van aanhoudende begrotingstekorten en tegenvallende belastingopbrengsten de staatsschulden tot ver in verboden gebied hebben gedreven.

Zo ver, dat daardoor solvabiliteitsproblemen ontstonden bij vooral Griekenland, Ierland en Portugal. Deze landen is op 3 manieren een helpende hand toegestoken:

  1. De Europese Centrale Bank houdt hun nationale banken in leven door leningen te verstrekken met staatsobligaties als onderpand. Er werden echter alléén staatsobligaties geaccepteerd, die door de kredietbeoordelaars van de juiste rating waren voorzien!
  2. Er is een Europees reddingsfonds opgericht, waar alle EU landen aan bijdragen, dat rechtstreeks in moeilijkheden verkerende lidstaten kan helpen. Uitvoering en toezicht werden toegekend aan Brussel!
  3. Het IMF is ingeschakeld om ook een steentje bij te dragen. Dit gebeurde voornamelijk om het thuisfront van de solvabele landen tevreden te stellen. Het zal geen toeval zijn dat eerst de baas, Straus-Kahn, en later de bazin, Lagarde, beiden uit Europa afkomstig zijn.

Ondanks deze ingrijpende maatregelen, die telkens met grote tegenzin genomen werden, bleef de situatie voor de betrokken landen zich maar verslechteren. De reden hiervan is dat de landen als tegenprestatie grote bezuinigingen moeten doorvoeren, die echter de economie verder doen afzwakken, waardoor de belastingopbrengsten weer tegenvallen. Een dodelijke spiraal.

Gevolg is dat politici uit onder meer Duitsland en Nederland telkens weer terug moeten komen op hun stoere praat en weer nieuwe manieren moeten zien te vinden om de zwakke landen te helpen, zonder het thuisfront al teveel te ontrieven.

De laatste truc is nu een "vrijwillige" bijdrage te vragen (eisen) van de banken, die vorderingen hebben op deze landen. De bedoeling is dat de banken akkoord gaan met verlenging van de schulden tegen de oude voorwaarden. (dus tegen een rente die beduidend lager ligt dan de marktrente)

Voorwaarde is wel dat de kredietbeoordelaars deze bijdrage als vrijwillig zien, omdat anders Griekenland als wanbetaler moet worden aangemerkt. Dat is dan weer een zogenaamd "credit event" met vervelende consequenties voor de verzekeraars van deze schulden.

Helaas voor de naarstig naar een oplossing zoekende politici werken deze kredietbeoordelaars niet mee aan dit plannetje en zetten Europa opnieuw voor het blok. Om nog wat zout in de wonden te strooien werd bovendien door één van hen, Moody's, de Portugese staatsschuld tot junkstatus afgewaardeerd.

Dat is weer een forse tegenslag voor de Europese Centrale Bank, die geen junkbonds als onderpand mag bezitten. Dat creëert derhalve een probleem van pakweg € 200 miljard aan nu "ongedekte" leningen.
In haar wanhoop verklaarde de ECB vervolgens dat de 3 belangrijkste kredietbeoordelaars unaniem moesten zijn in hun waardering, voordat het onderpand ondeugdelijk verklaard kon worden.

Bovendien werd openlijk de aanval gezocht door de kredietbeoordelaars te beschuldigen van vooroordeel en verborgen agenda.( aldus EC-voorzitter Borroso ) Nogal een ommekeer, nadat eerst de kredietbeoordeling werd gebruikt als argument om überhaubt leningen te verstrekken tegen het mandaat van de ECB in.

Dit zwakke optreden van de Europese Commissie bracht een bekende Engelse colomnist Ambrose Evans-Pritchard ertoe een vlammend artikel te schrijven, waarin hij de EC beschuldigde van inperking van de vrijheid van meningsuiting.

Het geeft overduidelijk aan, dat de Europese bewindvoerders met hun handen in het haar zitten. Onverbiddelijk worden zij gedreven naar de keuze die eigenlijk geen keuze is.

  • Gehoor geven aan de toenemende onvrede van het thuisfront en de onwillige Grieken dan maar in hun eigen sop te laten gaarkoken, gevolgd door Portugezen en Ieren, veroorzaakt waarschijnlijk een kettingreactie met desastreuze gevolgen. Het zou zomaar het einde kunnen betekenen van het euro-experiment en het begin van weer een wereldwijde recessie.
  • Toegeven aan de druk en de hulp dan maar gewoon voortzetten geeft een verkeerd signaal af aan regeringen, die draconische bezuinigingsmaatregelen moeten zien door te voeren ondanks massale protesten en onrust. Een dergelijke fiscale overdracht "verkopen" aan het thuisfront kan alleen maar enigermate succesvol zijn, indien arbeidsvoorwaarden, zoals de pensioengerechtigde leeftijd, gelijk getrokken worden en belastingheffing op gelijke voet komt te staan.

Het is de bijna onmogelijke taak van de politici van vooral Duitsland en Nederland om uit te leggen dat het bij elkaar houden van de Euro-landen in ieders belang is. Het gaat niet alleen om de directe financiële consequenties van een faillissement van Griekenland en Portugal en het overslaan van de crisis naar Spanje en Italië.

Het opbreken van de euro zou voor Nederland en Duitsland betekenen dat de hernieuwde gulden en D-mark enorm in waarde zouden toenemen met zeer nadelige gevolgen voor de export naar de belangrijke afzetmarkten binnen en buiten Europa.

Er zal nu snel en daadkrachtig moeten worden opgetreden. Het begint de laatste dagen namelijk ook al flink te rommelen in Italië, waar een ruzie tussen de minister van financiën Giulio Tremonti en premier Berlusconi, het vertrouwen van de financiële markten verder aan het eroderen is.
Zo is in korte tijd de rente op Italiaanse staatsobligaties opgelopen naar een 9-jarig record.
Met een op twee na grootste staatsschuld ter wereld is Italië de olifant in de kamer, die plotseling tot ieders schrik zichtbaar is geworden.

Wat velen niet begrijpen, is dat de Europese financiële behoeften voor bijna de helft afgedekt zijn met kortlopende leningen van Amerikaanse money market funds, die bij de eerste tekenen van echte onrust onmiddellijk hun geld terughalen. Daarmee zou een herhaling van de crisis van 2008 een feit zijn.
Dan maar fiscale eenwording!

 
Categorie Financieel Advies