Besluiteloosheid houdt ondernemers 's nachts wakker
Voor ondernemers blijft menselijke emotie de doorslaggevende factor in het complexe besluitvormingsproces - niet de technologie of analysemethoden. Hoe kan besluiteloosheid voorkomen worden?
Hoe kan het zijn dat ondernemers, die geacht worden van nature resoluut en daadkrachtig te zijn, toch regelmatig uit hun slaap worden gehouden door zakelijke problemen? Is dit eindeloos wikken en wegen wel nodig of is er sprake van een zelf gecreëerde illusie van moeizame oplosbaarheid?
Alvorens te proberen deze vragen te beantwoorden, is het misschien zinvol naar het soort problemen te kijken die de ondernemer krijgt voorgeschoteld.
De ondernemer staat constant onder druk materiële en immateriële waarde te creëren voor de stakeholders van het bedrijf. Klanten willen optimale producten of diensten, werknemers zoeken zekerheid en waardering, financiers een adequate compensatie voor hun risico etc.etc.
Zolang het bedrijf een continue lineaire groei vertoont is de daarmee samenhangende problematiek meestal vrij eenvoudig en doorzichtig. De ondernemer kan dan weliswaar niet de volgende 10 te nemen stappen duidelijk voor zich zien, maar hij weet in ieder geval welke eerstvolgende stap hij moet nemen.
Horten en stoten
Aangezien bedrijven nou eenmaal niet altijd keurig zo'n lineaire groei laten zien, maar vaak met horten en stoten groeien of zelfs achteruit lopen, ziet de ondernemer zich regelmatig geconfronteerd met meer complexe problemen. Beslissingen hierover kunnen dan verstrekkende gevolgen hebben.
Die problematiek kan zich bij de ondernemer vaak aandienen in de vorm van een tweesprong. Hij moet dan de keus maken tussen 2 elkaar uitsluitende alternatieven. Consolidatie of expansie, samenwerking of niet etc.
Natuurlijk staan hem allerlei diagnose- en analysemethoden ter beschikking om de beslissing te vergemakkelijken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het rationele 6 stappen model of het Vroom-Jago model. Hij kan ook hulp van buitenaf inschakelen of vertrouwen op zijn intuïtie.
Ondernemen is als schaken
Niet zelden gebeurt het echter, dat bij een diepgaande analyse eigenlijk alleen maar de twijfel gevoed wordt.
Elk alternatief doorprojecteren naar de toekomst wordt steeds complexer. Het is als schaken, waarbij het doorrekenen van alle mogelijke zetten zo goed als onmogelijk is.
Hoe verder men in de toekomst probeert te kijken des te mistiger wordt het. Er is dan geen "winnaar" aan te wijzen. Hoe meer de ondernemer zich dat realiseert, des groter wordt de druk op zijn beslissing. Dit "koffiedik kijken" kan uiteindelijk verlammend werken. Toch zal de ondernemer een keus moeten maken, anders nemen externe factoren hem de beslissing uit handen.
Is er een uitweg uit dit dilemma?
De zo compleet vastgelopen ondernemer staat nog maar één ding te doen. Hij zal dit voorspellingsmodel radicaal overboord moeten gooien en bij zijn gevoelens te rade gaan. Hij zal zich moeten afvragen wat de keuze voor het ene alternatief of het andere nú voor hem betekent. Voelt het goed aan of niet?
Vaak zal dan blijken dat de tweesprong niet meer dan een zelf gecreëerde illusie was. Een vorm van afleiding om de volgende stap, die van meet af aan toch al duidelijk was, niet te hoeven nemen.
De ondernemer voelt zich nog niet klaar om op de volgende logische uitdaging in te gaan en het creëren van een imaginaire tweesprong is dan verleidelijk.
Zo wordt tijd gekocht om de weerstand tegen de volgende stap te overwinnen. Hij kan zich daarmee een tijdje veilig koesteren in de illusie van keuzevrijheid. Een keuze maken zou namelijk het verlies van het alternatief betekenen!
Niet de technologie in combinatie met rationele methoden, maar de menselijke emotie blijft dus de doorslaggevende factor in het complexe besluitvormingsproces!
Conclusies
De arme ondernemer heeft het niet altijd even makkelijk. Er doen zich regelmatig situaties voor, die hoge eisen aan zijn besluitvaardigheid:
- Hij dient zich allereerst bewust te zijn dat zijn persoonlijke referentiekader onjuist kan zijn vanwege verouderde informatie en selectieve waarneming.
- Datzelfde referentiekader wordt vervolgens gebruikt bij de interpretatie van zijn waarnemingen en roept daarbij een heel scala van emoties op die zijn beslissingssysteem aansturen (inclusief zelf verzonnen afleidingsmanoeuvres).
- Rationele besluitvormingssystemen zijn een uitstekend hulpmiddel, maar hun reikwijdte is beperkt.
- Zo zullen er altijd weer momenten zijn, waarbij hij op zijn intuïtie zal moeten terugvallen.
- Elke ondernemer zal bij zo'n moeizaam proces af en toe wel wat nachtrust inleveren.
Multiraedt is opgericht door Leo Bolle, die na zijn studie fiscaal recht, internationaal en Europees recht aan de Universiteit van Leiden, meer dan 35 jaar ervaring heeft opgedaan in een breed scala van bedrijven in zowel binnen- als buitenland.
Momenteel werkzaam als algemeen directeur van de adviesgroep Multiraedt.
Weer een prima artikel Leo. 'De mens leid het meest door wat hij vreest' schiet spontaan door mijn hoofd na het lezen van je artikel.
Goed artikel . Maar 's nachts worden ook de mooiste ideeën geboren waardoor je 's morgen ineens je besluiten resoluut kunt nemen. Ik heb besloten te accepteren dat het bij het proces hoort en maak dankbaar gebruik van de stilte om me heen, de rust van de nacht en mijn I-pad naast me om gedachtes vast te leggen. Doe ik dat niet dan blijf ik in een circeltje ronddraaien met dezelfde gedachten. Als ik ze opschrijf kan ik ze letterlijk parkeren en loslaten. Gelukkig gebeurt het niet te vaak maar mijn zwaarste dillema's komen 's nachts tot een oplossing. Ik maak er dankbaar gebruik van en heb besloten met niet te ergeren aan het feit dat ik er wakker van ben geworden.
In deze onrustige tijden en een onvoorspelbare 'toekomst',terwijl de politiek aan de zijlijn beslissingen neemt die van invloed kunnen zijn voor de markt, kies ik voor consolideren. Expansie kan naar een later tijdstip verschoven worden. Beter concentreren op de kwaliteit van mijn aanbod.
Goed artikel. De huidige generatie ondernemers en leidinggevenden heeft misschien teveel opleiding genoten en cursussen gevolgd. Hierdoor is het aangeleerde gedrag ontstaan om op basis van ratio en cijfers te sturen. Veel belangrijker is het om goed te luisteren. Luister naar je klanten, Luister naar je medewerkers, Luister naar het nieuws, de gesprekken op feestjes enzovoorts, Lees de publicaties van banken, brancheorganisaties en dergelijke. Als je dat allemaal in je opneemt, luister dan naar je eigen gevoel wat dit op termijn voor gevolgen heeft voor jouw bedrijf. Beleid bepalen en beslissingen nemen wordt dan al een stuk gemakkelijker. Natuurlijk biedt dit geen garanties, maar je zult een stuk dichter bij het gewenste resultaat komen dan bij sturen op ratio en cijfers alleen.
Een keer een nachtje(s) wakker liggen van een probleem/vraagstuk, daar is naar mijn mening niets mis mee, beter weloverwogen dan een overhaaste reactie. Is het structureel dan is er wat anders aan de hand. Hier zijn vele methodes voor om jezelf daarin verder te helpen. Is dit een probleem voor iemand, reageer maar, wellicht kan ik je op pad helpen.
moeten wij niet de toekomstige ondernemers (nu studenten) aan het werk zetten, zodat zij praktijk ervaring op doen, en niet alleen die stoffige theorie aan bestuderen zijn?
Zou het ook zo kunnen zijn dat we niet durven te vertrouwen op het feit dat als we het niet meer weten, er iets geheel nieuws zou kunnen ontstaan en gebeuren, anders dan het ot dan toe in herhaling, reeds bekende? Het is inderdaad heel spannend....... Proberen waard!!
@Gerard Wissink. Nou, eerlijk gezegd heb ik daar wel een beetje mijn verwachtingen liggen. Dat de markt opnieuw gedefinieerd gaat worden en losgeweekt van de politieke onmacht...met of zonder Euro:))
Hoe zeer laten we ons als ondernemers leiden door omgevingen van politiek, euro-politiek, macht en waarheden waar we niet achter kunnen kijken. Ik leef mijn eigen waarheid en dat doet iets met mijn omgeving :-)
Beste Leo, Ik denk dat iedere ondernemer of menig persoon in loondienst het dilemma van slapeloze nachten wel kent. Zelf zit ik boordevol ideeën en vaak komen dit soort ideeën ook langs als ik net wil gaan slapen ;-) Een blocnote bied voor mij hier zeker uitkomst. Ervaring is dat ik anders geen oog meer dicht zal doen! Anderzijds kunnen er ook andere gedachtes (chips, iets vergeten...) voorbij komen en dan ook zeg ik schrijf het van je af! De volgende dag kan je het dan oppakken. Daarbij ben ik een voorstander van mensen met de juiste expertises om je heen verzamelen. Dit zodat je je zelf kan focussen op hetgeen waar je zelf in uitblinkt! Een dag is namelijk veel te kort om je bezig te houden met zaken die anderen veel beter kunnen. Samenwerken dus!
Mooie reacties... Wat ik elke keer opnieuw merk als ik met ondernemers of ondernemende mensen binnen het bedrijfsleven werk is dat veel ondernemers veel 'te ingewikkeld doen'. Mooie onderzoeken, dikke rapporten, allerlei plannen maar werkelijk realiseren ... is een heel ander verhaal. Ga eens wat meer terug naar de kern van de zaak. Kijk naar welke doelen je hebt geformuleerd. Zijn de geformuleerde doelen nog steeds de doelen die je werkelijk wilt bereiken? Bekijk... en ervaar eens wat de volgende vraag met je doet als je deze vraag aan jezelf stelt per doel. Is dit ... ofwel een bepaald doel, je tijd, geld en andere middelen waard om dat doel te bereiken. Is het antwoord ja... kijk naar de mogelijkheden voor je belemmeringen en creëer je mogelijkheden. Is het antwoord nee... doel heel snel uit je systeem verwijderen en naar doelen zoeken die wel een ja antwoord van jou krijgen. Veel plezier met ondernemen!
Interessant artikel. De natuur geeft 's nachts zowel functie aan slaap als aan 'wakker liggen'. Ook Einstein was zich bewust van deze waarden en benutte het. Het is zinvol te beseffen dat je 's nachts het beste kunt 'opstaan' voor de oplossing van je dillema's, want dan is de creatieve geest mogelijk het meest toegankelijk. http://www.youtube.com/watch?v=NMihrDXs0l4
@Leo, allemaal waarheden in je blog. Tegelijk valt me op dat in jouw verhaal de "compleet vastgelopen" en "arme" ondernemer vooral een eenzame ondernemer lijkt te blijven. Niks is zo slecht voor nachtrust als alles alleen willen doorploeteren. Zoek dus conculega's op, familie, vrienden en kennissen. Brengt je op ideeën, geeft informatie en analyse uit verschillende gezichtspunten. En helpt je dus beter beargumenteerd te kiezen. En ja, als dat allemaal niet helpt en je wilt als ondernemer toch echt weer eens slapen, dan kun je natuurlijk contact opnemen met adviseurs. Voor meedenken en de beste methoden voor het nemen van beslissingen. Adviseurs als Leo en ondergetekende ;-)
Goed artikel!
Klopt, een ondernemer weet dat geen besluit een fout besluit is, maar kan een snel genomen verkeerd besluit niet meer permiteren. Een oplossing kan zijn: deel je probleem en verdubbel daarmee je nachtrust. Externe inzichten kunnen heel verfrissend werken.
Een 'fout' besluit bestaat niet. Niet besluiten is fout! (ik slaap overigens uitstekend:-)