We hebben met elkaar in de afgelopen jaren een situatie gecreëerd waarbij we vinden dat fouten niet meer mogen. Er mag niets meer mis gaan, want we denken dat dit niet meer nodig is. Als er iets fout gaat, begint de zoektocht naar de schuldige onmiddellijk. De schuldige moet gestraft worden. Vervolgens moeten maatregelen getroffen worden om te voorkomen dat dit ooit nog kan gebeuren.

Regeldruk

Gevolg is een land dat helemaal vol zit met regels. Een hoeveelheid regels waar iedereen een hekel aan heeft. Deregulering staat al heel lang op de agenda van de politiek. Maar aan het eind van de rit blijkt dat er zijn wel regels zijn opgeruimd, maar er zijn nog meer nieuwe regels gemaakt.

Het bedrijfsleven heeft het helemaal gehad met de regeldruk. Een ondernemer wil vooruit kijken, met de toekomst bezig zijn. Ontwerpen en ontwikkelen. Regels remmen dat niet alleen af. Ze zorgen ook voor een permanente blik naar het verleden. Want alles dat gebeurd is of had kunnen gebeuren, moet verklaard worden. Waarom het heeft kunnen gebeuren. Hoe het kan dat er een mogelijkheid was dat het zou kunnen zijn gebeurd. Waarom het niet is voorkomen. Waarom er geen maatregelen waren getroffen om het te voorkomen. En uiteraard ook de vraag welke maatregelen er zijn getroffen om te voorkomen dat het ooit nog eens kan gebeuren.

Ook de overheid en overheid gerelateerde omgeving wordt heel hard getroffen door de regeldruk. Die heeft veel te maken met de wens om iedereen in gelijke omstandigheden ook gelijk te behandelen. En met de maatschappelijke verantwoording die daarover moet worden afgelegd.

Corporate Governance wordt uitgevoerd in een omgeving die op regelgeving is gebaseerd. Het fenomeen ‘comply or explain’, is bedoeld om ruimte aan een eigen invulling te geven. Hierbij wordt gevraagd om een goede verklaring waarom er afgeweken wordt. In de praktijk leidt dit helaas tot een toepassing van ‘comply’. Dit betekent dat wanneer je wel speelruimte hebt, je dit in de praktijk toch niet gebruikt.

Illusies

  • De gedachte dat door middel van regels fouten en ander onheil uitgebannen kan worden.
    Hierdoor zullen we doorgaan met regels maken en zal deregulering niets meer opleveren dan het verwijderen van ‘dode’ regels.
  • Het idee dat de verantwoordelijke manager alles dat mis kan gaan moet voorzien en moet voorkomen.
    Dus zullen deze managers zich daar ook flink voor inspannen. Dit wordt nog versterkt als we blijven vinden dat als het onverhoopt toch nog mis is gegaan, de verantwoordelijke gestraft moet worden.
  • Het geloof in het feit  dat we door regels, verantwoordelijkheden en controle alles in de greep kunnen houden.
    Dus willen toezichthouders alle risico’s in beeld hebben en alle maatregelen daarbij willen zien en vervolgens ieder risico van fouten vermijden.
  • De gedachte we door zeer specifieke regels kunnen realiseren dat gelijke gevallen ook gelijk behandeld worden.
    Hierdoor zullen we steeds weer nieuwe regels moeten maken.
  • Zolang we denken dat het afstoten van taken door de overheid zal leiden tot minder regels.
    Steeds is weer gebleken dat het tegendeel waar is, waardoor we zullen blijven reguleren.
  • De behoefte aan rechtvaardigheid. Waarvan we maar blijven denken dat dit te realiseren is via wet en regelgeving.
    Ook als we toch regelmatig uitspraken van de rechter zien die weliswaar correct zijn, maar niet als rechtvaardig voelen.
  • De gedachte fouten moeten leiden tot analyse, om herhaling te voorkomen.
    Zolang we, als er iets niet goed is gegaan, om onderzoek vragen.
    Onderzoekscommissies instellen die met veel wijsheid achteraf zware kritiek leveren op de keuzes die voorafgaand aan de gebeurtenis zijn gemaakt. Zelfs in situaties die nog nooit eerder zijn voorgekomen. Hierdoor zullen alle betrokkenen risicomijdend i.p.v. risico beheersend gedrag gaan vertonen.
  • Zolang de media de rol blijven spelen die ze nu spelen, zoekend naar verantwoordelijken, vragend om consequenties, zal de situatie waarin we verkeren alleen maar versterkt worden.

Vertrouwen

Regelgeving is gebaseerd op gebrek aan vertrouwen. In een maatschappij die gefundeerd wordt op regelgeving, zal vertrouwen niet snel kunnen ontstaan.

Als we van dat verstikkende woud aan regels af willen, zullen we moeten accepteren dat:

  • Fouten zullen voorkomen.
    Alles moet er uiteraard wel op gericht zijn dat er geen ernstige dingen kunnen gebeuren, waarbij de definitie van het begrip ‘ernstig’ waarschijnlijk nog lastig, want niet objectief, te bepalen zal zijn.
  • Absoluut gelijke behandeling van gelijke gevallen in gelijke situaties onmogelijk is.
    Dit laat onverlet dat dit streven wel zal moeten blijven bestaan, maar met meer ruimte voor interpretatie door professionals en een waarborg via een beroepsmogelijkheid en een soort hardheidsclausule.
  • Voor rechtvaardigheid een subjectieve oplossing heel acceptabel kan zijn.

In abstracte zin willen we graag minder regels, maar zodra het concreet wordt is dat niet meer het geval. Als we niet op een heel andere manier gaan denken over hoe we als samenleving willen en kunnen functioneren, zal zowel de roep om meer regels als die om deregulering blijven klinken.

Pas als we echt gaan beseffen en accepteren dat de wereld niet maakbaar is, ontstaat de mogelijkheid dat er iets kan veranderen.

 
 
Verwante publicaties:

 
 

Categorie Organisatie Advies