Maatschappelijk leiderschap: positieve weerslag door moed in verantwoordelijkheid

 
Er blijkt dat ons jarenlang succesvolle poldermodel niet meer die onderlinge verbinding geeft om belangrijke maatschappelijk vraagstukken politiek te beteugelen. De kwaliteit en effectiviteit van onze communicatie is daarmee fors in beweging en vraagt herbezinning. Een opbouwend geluid daarover betreft het breed investeren in maatschappelijk leiderschap en ‘kleine’ initiatieven die ons beter maatschappelijk doen participeren, voor het met ‘zin’ omgaan met vraagstukken die een groot gemeenschappelijk belang dienen.

Enkele grote vraagstukken zijn: armoede, openbare orde/criminaliteit, polarisatie in zienswijzen en eenzaamheid. Maar, andere kennen een kleiner schaalniveau zoals een goede buur(tgenoot) zijn, een empathisch collega zijn en een prettig(er) met elkaar omgaan thuis.
Leiderschap wordt daarin breed bedoeld als de betrokkenheid waarderen én belanghebbenden die elkaar ondersteunen in alle lagen van de samenleving, van zowel het goede gesprek binnen verenigingen/stichtingen tot het omgaan met dilemma’s op politiek -, bedrijfsmatig -, bestuurlijk – en netwerkniveau.

Als ‘kleine’ initiatieven kunnen worden gezien: zorgen dat vrijwilligers gezien en gehoord worden, zorgen dat een buur niet in een negatieve spiraal van onzichtbaarheid komt óf voorkomen dat een werknemer zich niet geïsoleerd gaat voelen omdat een thuissituatie druk geeft. Een initiatief is ook het voorkomen dat een integriteitsschending met bedrijfsbelang niet alleen wordt afgewimpeld op het individu, wat ook thuis onbalans kan geven.

Het is fijn als mensen voor het gemeenschappelijke belang veel op hun nek willen krijgen/nemen. Maar, om ‘kleine’ initiatieven en leiderschap tot een persoonlijke- én maatschappelijke betekenis te kunnen brengen, zijn dé te beantwoorden vragen daartoe: ‘waarvoor ben je verantwoordelijk?’, ‘waarvoor wil je verantwoordelijk zijn?’ en ‘welke moed is nodig om die verantwoordelijkheid dan ook daadwerkelijk te leven?’

Voor deze publicatie is het uitgangspunt dat:

• participatie, door leiderschap en initiatieven, een slijpsteen is voor herbezinning op verbinding tussen mensen én
• een integer individu die de moed heeft verantwoordelijkheid te nemen een positieve weerslag op een omgeving/organisatie zal hebben.

 

1.Een kijk op participatie vanuit een ‘leergang integriteit’ met maatschappelijke allure

Op basis van inzicht vanuit de deelname aan de leergang Stimuleringskader Integere Organisatie (SIO ¹) schets ik eerst een beeld over mijn participatiegedachte vanuit dat kader. Dan duid ik onder ‘2a’ en ‘2b’ dat mijn individuele integriteitscoaching na een schending of schorsing niet alleen (2a) ‘wat in beweging zet’ maar (2b) ‘nog meer oplevert’ voor herbezinning binnen de organisatie en daarmee een impuls geeft aan persoonlijk leiderschap. Feitelijk wordt daardoor als ‘klein’ initiatief voor vernieuwing in het samenwerken moed ontwikkeld voor verantwoordelijkheid nemen in het leven. De ruimte die dat biedt, blijkt met uitspraken als: ‘Ik ben mondiger geworden en opener in gesprek’ en ‘Ik observeer beter en ga met meer plezier dan voorheen naar mijn werk’. Dergelijke effecten van individuele aandacht duiden de motiverende factor daarvan voor integer gedrag.

Daar ‘Integrity means wholeness’ zien we dat onvergetelijke inzichten door bewustwording lonen omdat het gehele sociale construct er wel bij vaart (zowel zakelijk als privé). Integriteit is daarmee een drager die ‘het belang van cultuur’ onderstreept! Het breekt de schotten af die een moreel kompas uit beeld houden en verdiept de betekenis van een organisatiecultuur met integere samenwerkingsprocessen.
Onderstaande figuur laat zien hoe belangrijk het individu daarvoor is én het toont het belangrijke relationele aspect van integriteit. Om bewustwording te laten renderen in zowel organisatie als omgeving moéten we de bronnen ervan zien. De figuur reikt daarover toepassingen aan. Samengevat dienen op de volgende niveaus als sleutels te worden gezien: (Persoonlijk) waarden en principes, (in de Eén op één ontmoeting) verantwoordelijkheid voor eerlijke relaties, (Team of groep) elkaar creatief helpen nieuwe wegen te zien en (Hele organisatie of gemeenschap) het creëren van een ecologische en sociale wereld die werkt voor de komende generaties.
 

 
Terug naar het Stimuleringskader, met een leergang die ook verkoopbaar moet zijn, blijft er door haar auditopzet iets zeer relevants onder de pet en wat juist hardop gezegd moet worden. Namelijk dat het SIO een meesterwerk is waarvoor enkele decennia wetenschap bij elkaar is gebracht voor de implementatie van een doorlopend proces van bevordering en meting van de integriteitbeleving in organisaties én gerichte stimulering van ethisch gedrag én controle op de naleving van wet- en regelgeving. Het Stimuleringskader laat daarmee zien dat moed een sleutelwoord vervult om ‘een wij-perspectief niet te laten verslappen’, dat dan samen gaat met de participatiegedachte vanuit het besef dat het relationele aspect een fundament is.
Het kader is dus véél meer dan een auditinstrument, wat al blijkt uit het feit dat van de 22 normelementen (met haar deelcriteria volgens het boekje ‘Inleiding Stimuleringskader Integere Organisatie’ - Ontwikkelingsmodel) enkele daarvan luiden: Integriteitsbeleving, Draagvlak, Morele competentieontwikkeling, Leiderschapsontwikkeling, Moreel beraad, Effectmeting ontwikkeling integriteitsbewustzijn, Vertrouwenspersoon en Stakeholder-dialoog maatschappelijke integriteitsvraagstukken.
We zien hiermee dat er een gedegen beroep wordt gedaan op professionele verantwoordelijkheid, met een noodzakelijk inzicht in de tijdgeest en daarmee op de wijze waarop een organisatie moet in- en uitademen in haar omgeving. Moed zet je daartoe aan om te doen in de betekenis van ‘bereid zijn onveiligheid en gevaar te trotseren, bij het nemen van die verantwoordelijkheid en het daarmee leven van leiderschap’. Een mooie uitnodiging vanuit kracht in relaties naar ‘wholeness’.

 

2a.Slijpsteen voor participatie door een moedig individu, wat er in beweging wordt gezet

 Er wordt heel wat afgetraind om integer gedrag te stimuleren. Maar schendingen blijken niet zomaar te kunnen worden voorkomen, omdat integriteit zich ook ontwikkeld vanuit bewustwording na (fors) tegen de lamp te zijn gelopen. Concrete handvatten voor sturing bieden dus niet altijd soelaas. Inzicht/leren en ervaring gaan ten aanzien van moraliteit niet zo eenvoudig samen. Op individueel niveau denkt men al snel een idee te hebben over integer gedrag, terwijl je niet per definitie invloed hebt op wat anderen/stakeholders (het sociaal systeem) dan van het gedrag vinden.
Al of niet na een schending ontwikkelt zich in een individueel traject blijvend inzicht in én het kunnen duiden van ‘professionele verantwoordelijkheid’ en ‘professioneel verantwoordelijk gedrag’. Dit is tegelijk nooit een overbodige luxe voor (persoonlijk) leiderschap in alle situaties waarin het individu zich in de samenleving begeeft. Want het ondersteunt moed om initiatieven voor onderlinge verbinding te genereren en daarmee participatie, in de zin van moedig actief deelnemen aan de samenleving.
In figuur 2 zien we uitgedrukt dat er balans moet zijn tussen waarnemen en doen. In die balans komen deze samen voor een participatie met besef, waarmee doen zich verhoudt tot waar we van dromen. In balans zal moed het verschil maken en geen overmoed worden.
In mijn begeleidingstrajecten na een schending gaat de medewerker zien dat persoonlijke waarden (zie ook Figuur 1) in nuances beduidend kunnen verschillen en anders kunnen zijn dan de geldende (genormeerde) waarden van het bedrijf / de omgeving. Met dat inzicht kan er gewerkt worden aan het wegnemen van fricties in persoonlijke relaties, waarmee (een waarde als) vertrouwen in de communicatie weer groeit. We gaan echt zien hoe de verbinding tussen de mens (met opvattingen en ervaringen) én zijn/haar rol(len) (met regels en relaties) tot ‘professioneel verantwoordelijk gedrag’ leidt. Ook heb je dan een scherpe neus voor de dilemma’s en wat ‘professionele verantwoordelijkheid’ daarbij inhoudt, zonder bang te hoeven zijn voor het voelen van de eerder funeste druk. Een diepte-investering dus!
 

 

2b. Slijpsteen voor participatie door een moedig individu, wat het nog meer oplevert

In mijn vorige sitepublicatie ‘Context integriteit en bekwamen in integer gedrag’ (onder ‘weergave programma Integriteit een kwestie’) duid ik de contouren van mijn beproefde aanpak/proces vanuit het persoonlijk verhaal, voor het krijgen van inzicht in verschillen/overeenkomsten tussen mensen over persoonlijke-, bedrijf- en maatschappelijke waarden. Dit om te komen tot de aard en betekenis van de schending, leidend tot uiteindelijke ‘geborgde’ verantwoordelijkheid voor (integere) gedragskeuzes.

Als iets je moed geeft, is het het doorgronden van jouw betekenisgeving en hoe die zich in positief gedrag verhoudt tot je omgeving. Een weerslag daarvan op integer handelen, na een helend proces na schending, is in een notendop:

       Privé-zakelijk

• Er is een gezonde privé/werkbalans ontstaan;
• De omgeving merkt in attitude: bedachtzaamheid en meer observatie;
• Men is wakker geworden voor culturele gevoeligheden in de organisatie;
• Men is opgeschoven van ‘oordeel over iets/anderen’ naar ‘wie we als geheel mens en met elkaar zijn’.

       Zakelijk

• Er is inzicht in het verhaal van de organisatie in haar omgeving;
• De ‘rugzak’ is opgegaan in eerherstel en men is moedig om geen angst te hebben te worden nagekeken;
• Er is een blijvend proces van ontwikkeling en moreel besef;
• De bedrijfsleiding stelt zich ongemerkt ook de vraag: ‘Wat is nu echt het belangrijkste?’.

Graag geef ik nog extra betekenis aan moed door te verwijzen naar mijn boek De Glunderende Organisatie (2016). ‘Juist de KRACHT in het individu maakt het mogelijk zijn vermogen te activeren’. Als een essentie van het onderstaande IBV-paradigma zijn bindende krachten in een organisatie en maatschappij onderhevig aan ondersteunende waarden. Ik stel dat een Creatief/artistiek proces ook voor de bevordering van integriteitsbeleving een stimulans is. Je treft enkele elementen van dat proces. Het Idee (de gedachte) over iets (in ons geval integriteit) zal moeten overeenstemmen met de Vorm. De genoemde waarden hebben daarvoor een verfijnend en richtinggevend effect op het bewustwordingsproces.
 

 

3.Wat inzicht over waarden en integriteit toevoegt aan het participatieve repertoire

Mijn investering in mensen voor de koppeling van het organisationele aan het individuele wordt als onderscheidend gezien, wat direct aangeeft dat die koppeling geen gemeengoed is. Bedenk eens wat zich omtrent jouw organisatie zowel intern - als extern gericht, vanuit persoonlijke kwaliteiten, kan ontwikkelen aan onderlinge verbinding!

Ik zou het groot willen samenvatten als ‘het creëren van balans in het sociaal systeem met draagvlak voor moed, dat je door beleving daarvan ook niet meer wil laten wegebben’.

Voor die borging kent het SIO-kader daarom drie niveaus, om het integriteitssysteem tegen de norm te laten auditeren, met Niveaus-3 ‘Samenwerking en Integratie’, na de Niveaus 1 ‘Voorbereiding’ en 2 ‘Bewustwording en cultuur’.

Aandacht voor elkaar schept dankbaarheid sámen verantwoordelijk te zijn en wellicht is dat besef het belangrijkste.

Met de focus op ‘Integrity means wholeness’ (zie ‘1’) wordt een bal geraakt waarom het te doen is. Mensen willen graag met ‘zin’ in iets participeren en daar verantwoordelijk voor zijn. Die investering in en nadrukkelijk door diegene is een slijpsteen om na een schending, in alle sociale facetten van het leven, de ‘rugzak’ weer af te kunnen doen. Iédere collega/samenwerkingspartner verdient zo wat terug wanneer iemand serieus genomen blijft worden.

Zo’n positieve weerslag is herbezinning meer dan waard(ig)!

 

¹ www.stichtingcoi.nl / www.nyenrode.nl > Leergang SIO Integriteitsmanagement

 
 
Verwante publicatie: CONTEXT INTEGRITEIT EN BEKWAMEN IN INTEGER GEDRAG

 
Categorie Organisatie Advies