Wat is complexiteit?

De complexiteit van een systeem wordt in algemene zin bepaald door de mate waarin het systeem in staat is informatie te verwerken. Door taal, acties en interacties kunnen relaties worden gestabiliseerd. Woorden kunnen stabiele relaties benoemen, acties kunnen wanorde ordenen en interactie leidt tot een gemeenschappelijke analyse en benoeming van wat er gaande is.

Toenemende variëteit

Binnen de zorg (en in de samenleving) is sprake van een  beweging naar toenemende variëteit, onder meer veroorzaakt doordat de zorgvragers in de gezondheidszorg steeds meer nadruk leggen op de eigen (individuele) autonomie. De systeemtheorie laat de onderliggende patronen van het omgaan met variëteit zien en hoe je evenwicht aanbrengt tussen een veranderende omgeving en de wijze waarop de eigen organisatie daarmee omgaat. Centraal in de systeemtheorie staan interacties: op abstract niveau blijken die op verschillende systeemniveaus (individu, team, directie, organisatie) hetzelfde te zijn .

Kijken, denken en handelen

Denken en handelen dienen te zijn verbonden: ons denken wordt bepaald door het voorafgaande handelen. Het handelen wordt bepaald door onze wijze van denken over de omgeving.  Binnen de zorgverlening is zelden een professional of een organisatie als op zichzelf staand te zien. Hoewel de cliënt de relatie met een professional (verzorgende, verpleegkundige, arts etc.) als centraal ervaart, is de professional afhankelijk van de inbreng van anderen. Denken in relaties is denken in systemen en wat daar uit tevoorschijn kan komen.

Perceptie speelt een belangrijke rol bij wat we (denken te) kunnen. Bij ziektebeelden hanteren we vaak een categorisering waarvan we gemakkelijk de impact onderschatten. De beschrijvingen van iemand die kanker of een depressie heeft geeft betrokkenen het gevoel dat hun ziekte hetzelfde is als hun persoon. Bij een verkoudheid of hoofdpijn beschrijven we onszelf hoe we ons op een bepaald moment voelen en niet wie we zijn.

Complexiteit binnen de zorg

Binnen zorgprocessen kunnen dus verschillende werkelijkheidsdefinities tegelijkertijd gehanteerd worden. De werkelijkheid van het organiseren zoals we die waarnemen, gieten we door middel van organisatietheorieën en organisatiemodellen in een verklaarbare vorm.

De praktijk van zorg kenmerkt zich door een hoge mate van complexiteit. Deze complexiteit leidt tot emergente relatiepatronen: tijdens  de zorgverlening ontstaan (nieuwe) vormen van relaties. Complexiteit vereist innovatieve oplossingen. Die volgt weer uit data, informatie en kennis die leiden tot gemeenschappelijk begrip en gemeenschappelijk handelen.

Aanpak

Hoe pak je dat aan?:

  • Erken de complexiteit
  • Stel de goede vraag
  • Bepaal wie een antwoord kunnen formuleren
  • Bepaal de juiste werkagenda
  • Kies een iteratieve en emergente werkmethode (niets ligt vast; antwoorden ontstaan)
  • Verander hoe professionals met elkaar omgaan
  • Vertaal inzicht in acties

 

Literatuur

  • Benjamin, D. en D. Komlos. (2019). Cracking complexity. The breakthrough formula for solving just about anything fast. Boston: Nicholas Brealey
  • Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. Amsterdam: SWP