Therapie en bewustzijnsprocessen in lichaam, tijd en omgeving

 Het therapie laboratorium in vogelvlucht

We gaan bekijken hoe onze belevingswereld zich via ons bewustzijn als verhaal ontwikkelt gedurende therapie in:

-Ons lichaam, embodiment

-De tijd, door persoonlijke tijdsbeleving

-Via hechting aan de zogenaamde transitional objects 

-In de samenleving, met de theorie van de extendede mind

 Ons bewustzijn manifesteert zich als  een verhaal

Het focus in een online therapie is altijd een verhaal. (Zie ook hier.) De therapie begint met een verhaal, doorloopt een verhaal en eindigt met een verhaal. Een verhaal is alleen een verhaal als het verteld kan worden. (Zie ook dit blog  hier.) Voordat een verhaal zo  verteld kan  worden dat het voor de luisteraar toegankelijk is, doorloopt elk verhaal een traject van reviewing en  editing. Verhalen zijn veel meer dan alleen het werk van de oorspronkelijke verteller. In therapie gaan betekent de bereidheid om ons persoonlijke verhaal te laten reviewen en editen, zodat het gehoord kan worden. Zodanig gehoord

dat de verteller zeker weet dat zijn boodschap ook door haar- of hemzelf volledig is begrepen, verwerkt en de context gesitueerd is in de wereld (reality testing en relativeringsvermogen).

Omdat het bewustzijn de ruimte en de tijdsbeleving bepaalt

Ons bewustzijn is een instrument dat het ons mogelijk maakt te focussen. Het is dus in zekere zin een instrument van selectie en beperking. Daarmee geeft ons bewustzijn nooit een afspiegeling van de volledige realiteit. (Zie ook dit artikel.) We kunnen het bewustzijn zien als een laserlicht in een donker amfitheater; het kan slechts één klein plekje tegelijk verlichten. Dit plekje wordt dan tijdelijk ons 'alles', het bepaalt voor dat moment de gedachten en de emoties en zelfs de lichamelijke gewaarwordingen. Als het licht zich naar een andere plek verplaatst wordt dit nieuwe mini-theater tijdelijk de allesbepalende factor van onze lichamelijke gevoelens, onze emoties en onze gedachten. De wijze waarop onze aandacht wordt "gevangen" door het bewustzijn geeft ook een tijdsbeleving, die tijdsbeleving is persoonlijk en relatief, het komt zelden overeen met de kloktijd. Deze relatieve tijdsbeleving en deze verkleinde ruimte gaan de structuur van ons verhaal bepalen.

Het persoonlijke verhaal in de wereld

Het bewustzijn gebruikt ook google! Het hierboven beschreven beeld van de laserlamp zou ons kunnen doen denken dat het bewustzijn volkomen onbevangen kan verlichten. Niets is minder waar. Het bewustzijn van ieder mens is reeds verrijkt met informatie. Ons bewustzijn staat in nauwe relatie met ons geheugen en kan elk moment iets nazoeken. Het gevolg is dat ons verhaal reeds ingekleurd is met allerlei gegevens uit onze persoonlijke levensloop en de elementen uit onze familiegeschiedenis, ons land, onze cultuur, onze taal. Het verhaal is hiermee een verhaal van onze identiteit.  

Daarnaast staat in ons bewustzijn ook in contact met de wereld. We zijn ons bewust van een grote hoeveelheid informatie die we buiten ons geheugen bewaren, bijvoorbeeld in boeken, op de telefoon of op onze computer. Dit is een aspect van de extended mind. We weten veel meer dan we direct uit het eigen geheugen kunnen reproduceren. Zo weten we ook dat er een objectief tijdsverloop is, onafhankelijk van onze subjectieve beleving. Deze factoren tezamen bepalen de inhoud van ons verhaal.

Embodiment, het verhaal in ons lichaam

Waar ons bewustzijn, onze gedachten, onze creativiteit ons als het ware kan doen 'uitstijgen' boven het lichaam, zijn we onverbrekelijk verbonden met ons lichaam, we leven in ons lichaam en we kunnen ons verhaal niet zonder ons lichaam vertellen. De term embodiment is een samenvattende term voor zowel het idee dat al onze gedachte en verhalen in en met het lichaam zijn gevormd (embodied cognition), zowel als het idee dat therapie een dankbaar aangrijpingspunt heeft aan het lichaam (embodied imagination). Het lichaam zoekt acceptatie en rust in de wereld, basis voor ons zelfvertrouwen. De embodiment bepaalt de flow in ons verhaal.

De hoofdpersonen in ons verhaal

Een therapie gaat bijna altijd in de ik-vorm. Toch praten we niet altijd over onszelf. Vanaf onze vroegste ontwikkeling hechten we ons aan de wereld via zogenaamde transitional objects. Transitional objects zijn objecten (in de kindertijd knuffels), personen, familie, instellingen (zoals een club of een school) via waarmee we ons aan een 'verkleinde wereld' kunnen hechten. In de levensloop worden de transitional objects steeds 'groter' en complexer (religie, wetenschap). Aan het transitional object kunnen we in de kindertijd al ons lief en leed kwijt. In het volwassen leven ligt dat complexer en is de ontwikkeling van de persoon vaak moeilijk zonder begrip voor deze -biologische- structuur. In het therapeutische verhaal zullen altijd personages of groeperingen optreden die te maken hebben met deze behoefte aan binding in ons. In de afbeelding hiernaast stelt de rode uil een transitional object voor. In een persoonlijk verhaal zal vaak sprake zijn van een metgezel of partner in ons verhaal.

Synthese

We kunnen proberen een synthese te maken, een plattegrond van het grote therapie laboratorium. We herkennen de gebieden die we reeds afzonderlijk hebben besproken. Maar we merken ook dat als alles in een keer op ons afkomt onze aandacht van links, rechts, boven en beneden aan het zoeken gaat. Zoals in elke schematische voorstelling van de mens kan ons verstand het wel bevatten maar we zijn het nooit zelf. Daarom is therapie zo belangrijk. Uiteindelijk lopen we zelf verrijkt uit het therapie laboratorium, meer mens -persoonlijke ontwikkeling- onder de mensen, meer mens in de wereld -realiteitszin-  èn meer uniek individu -uniciteit-. We hebben ons verhaal klaar gemaakt om gehoord te worden, voor onszelf -autoreflectie- en eventueel voor anderen -communicatie-.