Systeembenadering

Het doel van management is de verbetering van de efficiency en effectiviteit. Effectiviteit is gerelateerd aan de mate waarin de output van een proces voldoet aan de behoeftes en verwachtingen van de cliënt. Efficiency is gerelateerd aan de mate waarin  (personele/materiële) bronnen dienen te worden ingezet om de output van het proces te bereiken.

De complexiteit van een systeem wordt bepaald door de mate waarin het systeem in staat informatie te verwerken. De hoeveelheid informatie bepaalt de structuur van een systeem. De structuur bepaalt het gedrag. Als je leert in systemen te denken kijk je eerst naar de context (geheel) waarin gebeurtenissen plaats vinden. De context is randvoorwaardelijk voor de inhoud.

Verstand van zaken

Cornelis: ‘Zo is de hiërarchische benadering van mensen met regels, die extern worden opgelegd, niet geschikt om oplossingen te zoeken in een wereld die verandert. Want de regel verandert niet, dus is hij ongeldig en de nieuwe oplossing, die past in de nieuwe situatie, vraagt om bijsturen. Bijsturing kan alleen ontstaan bij mensen die de situatie kennen.’ (p. 87) .

In de toekomstwijzer management geeft Hans Strikwerda aan waarom complexiteit toeneemt terwijl artsen en verpleegkundigen hoog opgeleid zijn en ween hoog verantwoordelijkheidsgevoel kennen. Strikwerda: ‘Een zwakke kant zijn de bestuurders, die … vaak onvoldoende kennis van bestuursinstrumenten hebben of daar niet mee weten om te gaan. Een ander zwak punt is ook en vooral de financiële functie binnen zorgorganisaties. Deze is te conventioneel, vaak nog teveel gericht op financial control en zwak in de management control en daardoor onvoldoende in staat complexiteit te absorberen zoals dat in de moderne (ziekenhuis)organisatie nodig is. Het gevolg is dat die complexiteit dan bij de patiënt en zorgverleners terechtkomt ‘.

Vormen van complexiteit

Er is sprake van verschillende vormen van complexiteit:

  • Complexiteit van (de zorgvraag) van de cliënt
  • Complexiteit in de diagnose
  • Complexiteit in de behandeling
  • Complexiteit van de organisatie
  • Complexiteit van ketens en netwerken
  • Complexiteit van informatie-uitwisseling
  • Financiële complexiteit
  • Complexiteit van wet en regelgeving

Toekomstperspectief van de zorg

Wat kunnen we verwachten? Helaas een toename van de complexiteit. De oorzaken hiervan zijn toenemende netwerkstructuren, schaalgrootte van de zorginrichting (wijk, gemeente, regio, (inter)nationaal), domeinoverstijgende inrichting van ondersteuning en zorg, en krapte op de arbeidsmarkt.

Wat te doen aan die complexiteit in de zorg?

Helaas (voor sommigen) werkt eigenlijk alleen een systemische benadering.  Kenmerk daarvan is omgaan met complexiteit exploreren (en niet analyseren), onderzoeken (niet plannen) en zoeken (niet vinden). In die zoektocht gaat het dan om effectiviteit en resultaat. Organisatievormen worden zo ontworpen dat zij in staat zijn zich aan te passen, te kunnen leren en zich verder te kunnen ontwikkelen.

 

Literatuur

  • Cornelis, A. (1999). De vertraagde tijd. Essence
  • Platform Koplopers in de zorg. (2019). Toekomstwijzer management, organisatie en medewerkers.
  • Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2019). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen. Amsterdam: SWP