Cultuurpatronen en waarom we doen wat we doen

Om zicht te krijgen om waarom mensen doen wat ze doen in organisaties is een goede aanpak als antropoloog de interacties tussen mensen te observeren. Onze werkelijkheid ontstaat door het handelen van mensen. Doordat iemand in staat is het gedrag van de ander te interpreteren kan hij de rol en houding van de ander overnemen. Door het kunnen aannemen van de rol en de houding van de ander kan zin, identiteit en intelligentie ontstaan.

De auteur van deze blog heeft culturele antropologie gestudeerd. Wat is de meerwaarde?

Wat is cultuur?

Cultuur wordt gevormd door gemeenschappelijke symbolen en betekenissen met gemeenschappelijke verwachtingen en reacties. Deze (symbolische) werelden vormen dat wat wij als 'werkelijkheid' ervaren en kunnen gezien worden als verklaringsschema's voor onze interpretaties van gedrag van anderen, van gebeurtenissen en van dingen. Menselijke structuren en hun daaraan gerelateerde beschrijvingen worden geproduceerd in de praktijk, maar ook daardoor veranderd. Cultuur wordt beschouwd als een gedeeld patroon van betekenissen en betekenisvorming: "Culture is the fabric of meaning in terms of which human beings interpret their experience and guide their action" (Geertz, 1983: 145).

Gedrag vindt plaats in een context

Cultuuranalyse houdt dan ook in het vinden van de betekenis van bepaald gedrag. Die betekenis kan worden gevonden door het gedrag in een bepaalde context te plaatsen. Daarvoor is een methodiek ontwikkeld om twee perspectieven te hanteren: van binnenuit (emic). Hierbij gaat het er om hoe mensen zelf hun cultuur ervaren en welke betekenis zij aan hun gedrag en regels geven. Van buiten (etic). Hier gaat het om de betekenis die de buitenstaander geeft aan wat is waargenomen. Dat vertaalt zich bijvoorbeeld in verklaringen en modellen.

Bij het tot stand komen van cultuurpatronen gaat het er om invulling te geven aan twee vragen: hoe regelen we het contact met de buitenwereld en hoe regelen we de interne afstemming. De beantwoording hiervan bepaalt waarom we doen wat we doen.

Wijze van redeneren

Als voorbeeld de wijze van redeneren in Westerse landen. Aan de ene kant heb je redeneren op basis van principes: alle mensen zijn sterfelijk; je bent een mens,…. Aan de andere kant hebt je redeneren op basis van toepassingen: conclusies zijn gebaseerd op feitelijke observaties van de werkelijkheid. Je komt aan in Nederland; het regent drie dagen. De herfst is nat in Nederland.

De meeste mensen kunnen beide vormen van redeneren toepassen. Je cultuur bepaalt echter de voorkeur. Dat kan tot communicatieproblemen leiden bij iemand die cultureel bepaald een andere voorkeur heeft. Bij principes wil je bijvoorbeeld eerst weten waarom je leidinggevende jou dit verzoek doet om daarna tot actie over te gaan. Bij redeneren op basis van toepassingen gaat het vooral om het hoe.

Ontstaan ruis

Veel ruis tussen Amerikanen en Fransen komt hier uit voort: in Frankrijk wil je horen waarom je iets moet doen. Amerikanen interpreteren dat als luiheid omdat altijd om het waarom gevraagd wordt in plaats van onmiddellijk tot actie over te gaan.

Literatuur

Braun, D. en J. Kramer. (2015). De corporate tribe. Organisatielessen uit de antropologie. Deventer: Vakmedianet

Geertz, C. (1983).  Local knowledge. Further essays on interpretive anthropology. New York: Basic Books 1983

Meyer, E. (2015). The culture map. Decoding how people think, lead, and get things done across cultures. New York: Public Affairs

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je big picture. Transformeer succesvol!. Amsterdam: SWP