Risicoprofiel van organisaties

Hoe complexer het systeem hoe meer gevarieerd uitkomsten kunnen zijn. Complexe systemen kennen een hoog risicoprofiel. Bij meerdere projecten kan het mislukken of vertragen van één project leiden tot suboptimalisatie bij andere projecten. Van belang is of we in staat zijn waarschijnlijkheden in te schatten.

Systeemkenmerken van mensen

Dat is echter lastig om we zelf ook met systeemkenmerken te maken hebben. We zien bijvoorbeeld patronen of trends in gebeurtenissen die toevallig plaatsvinden. Diezelfde patronen zijn vaak gebaseerd op kleine voorbeelden. Het gebruiken van een casestudy verleidt ons tot generieke maatregelen. In moeilijke omstandigheden verandert onze houding met betrekking tot risicoverandering. We worden meer risico zoekend. We zijn slecht in relatieve warschijnlijkheden. Na een vliegtuigongeluk gaan we meer met de auto, terwijl de risico’s van autorijden veel groter zijn. We hebben last van ‘dat gebeurt hier nooit’.

Belang van variatie

In zijn algemeenheid bestaat er niet zoiets als een duidbare lange termijn. Wanneer iemand uitgaat van een lange termijn in een complex systeem dan gaat deze ervan uit dat er niets nieuws zal gebeuren. Levende organismen (zoals mensen en organisaties) kunnen echter niet zonder variatie en toeval. Zonder krachtige stressfactoren  worden ze zwak en kwetsbaar.

Om robuust te zijn is het daarom noodzakelijk om te kunnen gaan met toevallige variatie. Dit onder de voorwaarde dat die variatie meer profijt dan schade oplevert. Daarnaast kun je van het toeval gebruik maken.

Kleinschalig organiseren

In ‘The black swan’ beschrijft Taleb de consequenties van onvolledige kennis en de enorme effecten van onzekerheid. Extreme gebeurtenissen kunnen vrijwel nooit voorspeld worden door goed naar het verleden te kijken.

Het blijkt dat we niet goed in staat zijn om de essenties en werking van toeval en onzekerheid te zien. Door de digitale transformatie en daarmee samenhangende complexiteit neemt dat verder toe.

Het is daarom belangrijk geen systemen te ontwikkelen op basis van ‘too big too fail’. Juist een kleinschalige opzet maakt het mogelijk om beter in staat te zijn om snel op onvoorspelbare veranderingen in te spelen. Het devies is laat meer variëteit toe. Want wat breekbaar is, dient in een vroeg stadium te breken (wanneer het nog klein is).

Literatuur

Gibbons, P. (2019). The science of organizational change. How leaders set strategy, change behavior and create an agile culture. Phronesis Media

Taleb, N.N. (2017) .The black swan. The impact of the highly improbable. New York: Random House

Taleb, N. N. (2010). Over robuustheid. Nadere filosofische en empirische bespiegelingen over de Zwarte Zwaan. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds

Taleb, N.N. (2012) Antifragile. How lo live in a world we don’t understand. Londen: Allen Lane

Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. Amsterdam: SWP