Meerwaarde van transitiedenken
Zitten we in een transitie?
Er is veel ‘tekst’ over de grote veranderingen waar we voor staan: Corona; digitalisering; klimaat; migratie etc. Een transitie gaat om een omkering van bestaand denken, handelen en organiseren die ingrijpend is en vaak één of twee generaties vergt. Transities vergen trends en trendbreuken, maatschappelijke druk, interne veranderdrang en voldoende innovatieruimte.
Het eigenaardige is als je terugkijkt dat eigenlijk iedere tijd van zichzelf vindt dat sprake is van grote veranderingen. Als voorbeeld de 20e eeuw: het begint met la belle époque (de gouden eeuw met veel veranderingen in de kunst en wetenschap), de eerste wereldoorlog, de roaring twenties, opkomst fascisme, tweede wereldoorlog, begin koude oorlog, jaren zestig, jaren zeventig (oliecrisis), jaren tachtig (overal crises), jaren negentig (het wordt alleen maar beter). Je kunt zeggen iedereen maakt een transitie door.
Kantelpunt
Is het nu anders? Volgens Rotmans wel: Nederland bevindt zich op een kantelpunt. De essentie is dat Nederland teveel verbroken verbindingen kent. Publieke systemen hebben zich vervreemd van mensen (Belastingdienst; UWV; compensatie schade vanwege gaswinning etc).
Systeembenadering
Los van de impact van de verschillende transities (wie weet nog dat 11 november niet alleen het begin van carnaval is, maar ook het einde van de eerste wereldoorlog) weet je dat sprake zal zijn van onzekerheid. Dat wordt versterkt doordat transities emergent gedrag kennen; ze zijn niet te controleren. Wel is het zo dat door transities te duiden als een complex systeem je aspecten van zelforganisatie terug ziet. De kunst is inzicht te hebben in de dynamiek die onderliggend is aan en transitie.
Die dynamiek wordt bepaald door interactie tussen verschillende systemen. Binnen die (complexe) systemen ontstaan nieuwe structuren. In systeemtermen: structuur van een systeem bepaalt het gedrag; het gedrag bepaalt echter ook de structuur van het systeem. Complexe systemen passen zich aan de omstandigheden aan: zie het voorbeeld van de 20e eeuw.
Literatuur
Rotmans, J. (2012). In het oog van de orkaan. Nederland in transitie. (2012). Aeneas
Rotmans, J. en M. Verheijden. (2021). Omarm de chaos. De Geus
Woldendorp, H. (2021). Technologische en sociale innovatie in de ouderenzorg. De impact van COVID-19. Amsterdam: SWP
30 jaar ervaring als consultant en als interim manager. : Strategisch adviseur op het gebied van digitale transformatie en platformtechnologie; associé bij CCzorgadviseurs) ; adviseur professionele ontwikkeling. Partner InfraVitaal (www.infravitaal.nl; harry@infravitaal.nl). Toezichthouder Zorggroep Tangenborgh en ALS Zorgregelaars. Auteur van een vijftiental boeken over zelforganisatie, professionele ontwikkeling, platformtechnologie en digitale transformatie (van de gebouwde omgeving).
