Wilber heeft een model ontwikkeld waarin maatschappelijke ontwikkelingen worden geduid.

Ik, wij en het

Het model kent vier kwadranten: individueel innerlijk ,individueel uiterlijk, collectief innerlijk  en collectief uiterlijk . Om te komen tot maatschappelijke vooruitgang is groei in alle kwadranten nodig. Een probleem is echter dat ‘het’ bepalend is geworden:
 
evolutie
 

Ontwikkelstadia

Hij heeft dit model verder uitgewerkt verscheidene stadia van maatschappelijk-culturele en persoonlijke ontwikkeling. Hij heeft hiervoor een schema ontwikkeld: van egocentrisch traditioneel: etnocentrisch modern: wereldcentrisch postmodern: wereldcentrisch integraal: kosmocentrisch.

In het tribaal magisch-mythische stadium staat het ‘ik’ centraal, terwijl in het mythisch-letterlijke stadium het ‘wij’ centraal staat.

Waarom complottheorieën?

In het etnocentrische stadium impliceert de centrale positie van het ‘wij’ ook onvermijdelijk een ‘us-versus-them’ houding, een buitensluiten of afstand nemen van ‘anderen’. Die fase leidt tot complottheorieën.

Is er een gedeelde waarheid?

In het moderne, rationele en wereldcentrische stadium staat het ‘all-of-us’ centraal. Dit stadium wordt gekenmerkt door een globale, post-religieuze focus. Het daaropvolgende postmoderne, post-rationele stadium is relativistisch, pluralistisch en individualistisch van aard. Kern hiervan is onder meer een specifiek begrippenapparaat: contextualisme houdt in dat er geen universele waarheden zijn: alle waarheid is context afhankelijk; constructivisme houdt in dat alle waarheid ‘geconstrueerd’ wordt door individuen, maar meestal in samenspraak met anderen (co-constructie). Het a-perspectivisme houdt in dat er geen ahistorische, geprivilegieerde perspectieven zijn. Uiteindelijk gaat het er om deze drie begrippen te integreren.

Boos

Ieder hoger stadium van evolutie omvat meer perspectieven, meer waarheid en meer feiten. Er is op dit moment sprake van een botsing tussen het moderne en het post-moderne stadium. Hoewel die laatste meer ‘waarheid’ bevat is de essentie van het post-modernisme teruggebracht naar een felle politieke correctheid en populisme (discussies over identiteit; alternative facts; fake news). Zo komen we echter niet verder. Dit verklaart de disproportionele boosheid bij de zogenaamde tweedeling tussen ‘elite en volk’. Het opmerkelijke is dat degenen die zeggen namens ‘het volk’ te spreken alle kenmerken van een elite hebben.

Het vinden van het geheel

De te bereiken fase is kosmocentrisch: het gaat om het geheel. Een vertaling is de huidige discussie over klimaatverandering waarin we ook het perspectief van het leven van dieren en planten meenemen. De route is dan fatsoenlijk met elkaar om te gaan en gebruik te maken van ieders kwaliteiten.

Literatuur

Eyck, T. van. (2018). Bespreking Ken Wilber. Civis Mundi

Wilber, K. (2000). Een beknopte geschiedenis van alles. Lemniscaat

Wilber, K. (2017). Trump and a post-truth world.  Boulder:Shambhala

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je big picture. Transformeer succesvol!. Amsterdam: SWP