Waarom is het onverwachte zo lastig?

Onze hersenen zoeken naar patronen en regels. Als er geen patronen zijn, worden ze alsnog bedacht. We kunnen slecht tegen puur toeval. Daarnaast kunnen we de neiging om bevestiging te vinden van wat we al dachten. Nieuwe informatie wordt niet alleen in een patroon gegoten, maar ook zo geïnterpreteerd dat het past bij eerdere opvattingen van ons. Het lijkt of er minder lineaire ontwikkelingen zijn; het onverwachte gaat steeds meer een centrale plek krijgen.

Taleb onderscheidt twee werkelijkheden: één die gebaseerd is op modellen en gegevens uit het verleden en zich kenmerkt door voorspelbaarheid en één die gekenmerkt wordt door onzekerheden. Er kan zomaar een ‘zwarte zwaan’ opduiken die de heersende opvattingen volledig onderuithaalt. Voor Taleb zijn ‘zwarte zwanen’ een metafoor voor onvoorspelbare gebeurtenissen met een enorme impact die (vrijwel) niemand zag aankomen én die pas achteraf goed te verklaren zijn. Deze laatste wereld kenmerkt zich door onzekerheid, variabiliteit, imperfectie, incomplete kennis, chaos, volatiliteit, willekeur, stress en fouten.

Volgens Taleb bepalen ‘zwarte zwanen’ steeds meer onze context, voornamelijk door de technologische ontwikkelingen en de daarmee samenhangende complexiteit en schaalvergroting. De kunst is nu om zo veel mogelijk opties te hebben zodat je keuzes kunt maken in een ongeordende en onvoorspelbare toekomst. Dat lijkt tegennatuurlijk: je handelt immers meestal op basis van de informatie die op dat moment voorhanden is. Die informatie is immers te begrijpen, te analyseren en te interpreteren. Maar als je je daardoor vastlegt, maak je jezelf kwetsbaar als er nieuwe informatie opduikt.

Een deel van de mensen gelooft dat anderen inherent goed zijn; een ander deel gelooft dat anderen inherent slecht zijn. Beide vinden voortdurend bewijs dat ze gelijk hebben. Zelfhulp boeken geven veel bewijzen voor hun these (meditatie is de sleutel voor geluk). Voorbeelden van mensen die zonder meditatie gelukkig zijn of met meditatie ongelukkig komen echter in de tekst niet voor. We hebben een beeld van de werkelijkheid dat is opgebouwd uit voorbeelden die we gemakkelijk naar voren brengen. Mensen hebben een sterke neiging hun kansen op succes te overschatten. Een handig instrument hiertegen is goed te kijken naar mislukte investeringen en projecten. Het gaat erom je voor te bereiden op mogelijke (onverwachte) situaties. Handel altijd zo dat het aantal opties groter wordt. Dat vereist bewegen.

Literatuur

Taleb, N.M. (2007). The black swan. The impact of the highly improbable. New York: Random House

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP