Denken via een computer

computational denkenVeel vraagstukken worden bekeken door de bril van ‘ computational’ denken. Dit is de opvatting dat ieder probleem kan worden opgelost met digitale technologieën. Dat lijkt geen verstandig vertrekpunt. Nodig is systemische geletterdheid: het vermogen om ook computational denken in een breder perspectief te kunnen plaatsen. In het digitale tijdperk wordt data gebruikt als basis voor een goede weerspiegeling van de werkelijkheid. Door de technologische benadering wordt deze datagedreven ontwikkeling voornamelijk ingezet vanuit de techniek en de data.

Werken vanuit data houdt in dat de organisatie ingericht wordt om eenduidig te registreren in de werksystemen. Want dat leidt tot datakwaliteit. Maar ook dat data eenduidig worden geanalyseerd, met gebruik van juiste definities en prestatie-indicatoren. En dat op basis van deze analyses vervolgens de juiste sturende activiteiten worden uitgevoerd.

Omgaan met emergente eigenschappen

Het omgaan met Big data leidt ertoe dat het echter lijkt of complexe systemen kunnen worden begrepen door alleen data te analyseren. Complexe systemen hebben echter emergente eigenschappen die vereisen dat die systemen als geheel (Big Picture) worden gezien. Anders lopen we het risico dat we denken dat de werkelijkheid wordt vormgegeven door de digitale instrumenten die we gebruiken. Wanneer een probleem ontleed is en opgedeeld is in verschillende stukjes, wordt het daarom tijd om te kijken naar patronen.

Het gaat er dus om gebruik te maken van inzichten die het managen (ordenen) van complexiteit mogelijk maken. De complexiteit van onze omgeving is te groot om er als mensen of organisaties een-op-een mee te kunnen omgaan. Data kan gebruikt worden om interactie tussen systeemonderdelen vorm te geven. Door vanuit een systemisch perspectief te kijken ontstaan ‘natuurlijke’ vormen van samenhang. Complexe systemen kennen een bepaalde vorm van ordening die gebaseerd is op zelforganisatie.

Verwerken van informatie

De complexiteit van een systeem wordt in algemene zin bepaald door de mate waarin het systeem in staat is informatie te verwerken. Daar heeft computational denken absoluut meerwaarde. Om te kunnen vaststellen hoe een organisatie functioneert, moeten er systemisch op drie niveaus prestaties worden gemeten:

  • Werkelijkheid: wat wordt er bereikt met de beschikbare middelen en de gegeven omstandigheden?
  • Slagkracht: wat zou er bereikt kunnen worden met de beschikbare middelen en de gegeven omstandigheden als alle mogelijkheden zouden worden gebruikt?
  • Potentie: wat zou er realistisch bereikt kunnen worden als alle bestaande middelen volledig worden gebruikt en belemmerende factoren zouden worden opgeheven?

Belang van een metataal

Goed functionerende organisaties kenmerken zich door regels, waarden en doelen die de organisatie in staat stellen met complexiteit om te gaan. Het gaat eigenlijk om het creëren van een metataal. Dat is des te meer nodig omdat de overvloed aan informatie via internet (vaak ontstaan in bubbles) niet heeft geleid tot een samenhangende gedeelde werkelijkheid maar juist tot simplistische complottheorieën en beschouwingen over ‘post-truth’.

Literatuur

Bridle, J. (2018). New dark age. Technology and the end of the future. Londen: Verso

Woldendorp, H. en J. Hoekman. (2019). De weerbarstige praktijk. Een evolutietheorie van het sociaal domein. Amsterdam: SWP