Waarom denken we dat er een arbeidsmarkt is?

Wat noemen we een markt?

Een markt suggereert dat vraag en aanbod via het prijsmechanisme naar evenwicht tenderen. Maar dat is in de praktijk niet zo: een voorbeeld uit de arbeidsmarkt is dat in bepaalde domeinen een hoger loon naar meer vraag naar arbeid leidt. Daar gaat het evenwicht. In markttermen is het verrichten van arbeid een last die ten koste van de invulling van eigen tijd gaat. Voor veel mensen heeft werken echter juist een positieve waarde: invulling eigen meerwaarde, sociale contacten, intellectuele of vakmatige uitdaging etc. Werk wordt juist niet alleen op de hoogte van het loon gewaardeerd , maar door inhoudelijk leuk werk te kunnen doen en leuke mensen te ontmoeten.

Toeval bestaat niet?

In een markt zou je het vinden van een baan of opdracht verwachten dat het is gebaseerd op iemands kwalificaties en marktinspanningen. Ook hier blijkt de werkelijkheid een ander beeld te geven. Wat vooral speelt is de sociale categorie waaruit je vandaan komt, de relaties die je hebt, gewoon toeval (zowel geluk als pech hebben) en je huidige positie. Een vervolgstap in een loopbaan wordt vooral bepaald door de positie die je nu inneemt.

Dan zou je zeggen dat de arbeidsmarkt meer wordt ingericht op je eigen verdiensten en niet deze vier factoren. Dat valt tegen. Wij allen hebben de menselijke neiging om anderen in categorieën te delen en daaraan een stereotype te hangen. Dat is al lastig. Daarbij komt dat we graag verbonden zijn en daardoor belang hechten aan relaties. Dan komt er bovenop dat we niet zo rationeel zijn als het perspectief van een markt veronderstelt. Onze besluiten zijn regelmatig volstrekt willekeurig en toevallig en niet voortvloeiend uit rationele overwegingen. En tenslotte zijn we ook nog eens statusgevoelig, waardoor iemands (huidige) positie van belang is bij het beoordelen van iemands kwaliteiten.

Demografie versus technologie

Moeten we ons zorgen maken over het toekomstperspectief van nieuwe generaties? Zij brengen als het goed is nieuwe vaardigheden mee maar hebben te maken met dezelfde factoren. Wat is de impact van de eerdere (oudere) generaties? Daar doet demografie een hoop. Bij een uitgangspunt van een gemiddelde loopbaan van ongeveer 45 jaar (we werken tot ons 70^ste) verlaat ongeveer 2.2 % van de beroepsbevolking de arbeidsmarkt. In 10 jaar is bijna een kwart van de beroepsbevolking vervangen (in 20 jaar bijna de helft).

Omdat er door technologie (veel) andere rolinvullingen zullen komen, kunnen die door de jongere generaties worden ingevuld zonder dat iemand gedwongen van positie hoeft te veranderen. De jongeren die de arbeidsmarkt opkomen gaan in dit perspectief zonder grote fricties in andere beroepen en sectoren werken dan de ouderen die de arbeidsmarkt verlaten. Demografie en technologisering gaan gelijk op. De Beer: veel meer dan tot nu toe het geval is, zou een betere aansluiting tussen banen en mensen dan ook moeten worden nagestreefd door jobs aan te passen aan de beschikbare mensen in plaats van andersom’(p. 201 – 202).

Literatuur

Beer, P. de. (2022). De mythe van de arbeidsmarkt. Brussel: VUBPRESS

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP