‘Marktwerking heft regulering op en regulering heft marktwerking op’ (Denys, p. 57).

De Zorgverzekeringswet (ZVW) kent drie doelstellingen:

  • Borging kwaliteit: minimumkwaliteitseisen; wetenschappelijke standaarden; duidelijke informatie; gedeelde besluitvorming
  • Toegankelijkheid: iedereen passende zorg; voldoende aanbod; keuzemogelijkheden
  • Betaalbaarheid: voorspelbare bekostiging; collectieve uitgaven moeten niet te hoog zijn; zorg is rechtmatig en doelmatig

Een van de doelen van invoering van de ZVW was dat zorgverzekeraars onderling gingen concurreren. Aantoonbaar is dat zorgverzekeraars efficiënter zijn gaan werken door de invoering van de ZVW.

Systeemrelevante zorgaanbieders

Er is veel discussie over de huidige inrichting van de ZVW. Zorgverzekeraars richten hun beleid vooral op ‘systeemrelevante’ zorgaanbieders die over voldoende omvang beschikken om de vele taken uit te voeren. Bij systeem wordt gedacht aan het huidige systeem. In deze blog ga ik in of dat wel een verstandige keuze is.

Eerst de discussie. Onder meer door de arbeidsmarktproblematiek staat kwaliteit onder druk. Toegankelijkheid, keuzevrijheid en betaalbaarheid staan steeds meer onder druk. Belangrijke bekende factoren zijn arbeidsmarktproblematiek (hoog aantal vacatures; verschuiving naar zzp schap), (dubbele) vergrijzing, administratieve lasten (kosten) en stijgende energieprijzen. De (mijn) vraag is of de systeeminrichting niet voldoet.

Systeeminrichting van de ZVW

systeemrelevantDe systeeminrichting van de ZVW is gebaseerd op decentralisatie (zorginkooprelatie zorgverzekeraar en zorgaanbieder) en concurrentie (tussen zorgverzekeraars; tussen zorgaanbieders). De kaders zijn verder: (maximale) tariefstelling; zorgplicht; onderhandelingsmacht; inzicht in kwaliteit en zorgzwaarte; prestatiebekostiging. Het idee van een markt staat centraal; er is onder meer naar COVID-19 juist meer behoefte aan samenwerking gebaseerd op een gereguleerde aanpak.

De behoefte tot kwaliteitsindicatoren die vergelijking (tussen zorgaanbieders en zorgverleners) mogelijk maakt heeft geleid tot uniformering en standaardisering die weer geleid heeft tot bureaucratisering. Dat laatste leidde er weer toe dat zorgprofessionals hun vak minder aantrekkelijk zijn gaan vinden.

Het huidige systeem is suboptimaal

Het huidige systeem kent steeds meer de volgende kenmerken: beheermodel via bureaucratische instrumenten; door financieringssystematiek gebrek aan transparantie (waarom hoogte tarief; waarom wel/geen contract? etc.); aantoonbare kostenverhoging; steeds meer tijd naar bureaucratische verantwoording; kwaliteitsverlaging (inzet van hoogwaardige zorgprofessionals lijkt steeds lastiger); toegankelijkheid neemt af (bestuurder CZ: ‘ik kan zorgplicht niet garanderen’); systeemrelevant leidt tot steeds verdere schaalvergroting: minder concurrentie; onaantrekkelijke werkomgeving.

Conclusie: de huidige definitie van systeemrelevant leidt tot een suboptimaal systeem. Dat is geen verstandige strategie.
 

Literatuur

Denys, D. (2020). Het tekort van het teveel. De paradox van de mentale zorg. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar

Woldendorp,  H. (2021). Technologische en sociale innovatie in de ouderenzorg. De impact van COVID-19. Amsterdam: SWP