Helpt het zien van je Big Picture bij het vermijden van een burn-out?

Stress is er altijd

Ik ga in deze blog niet in op de reële klachten rond hoge stress (hoofdpijn; hartinfarct; maagklachten; pijn op de borst; vermindering immuunsysteem etc). Het gaat om onze opvattingen. Wat als stressvol wordt gezien hangt af van de cultuur, het tijdperk en het domein waarbinnen iemand zich beweegt. Stress is niet te vermijden: er zijn altijd gebeurtenissen waar je onverwacht op moet reageren en die een bepaalde spanning geven. Hoe je reageert hangt van jezelf af en de context waarin de gebeurtenis plaats vindt.

Succes en plezier hebben te maken met iets willen (bezieling en drijfveren), het kunnen (competenties), en het doen (gedrag). Het maakt ook duidelijk en vaak herkenbaar waar je weinig of niets mee hebt en waar je dus een ander, bijvoorbeeld een collega, voor nodig hebt. Je ziet direct waar je energie van krijgt en wat je energie kost, wat je natuurlijke kwaliteiten zijn en welke talenten je nog kan ontplooien, en hoe je gedrag eruit ziet als je druk of stress ervaart.

Kennis over burn-out

Burn-out noemen we stress die zorgt voor overbelasting: we raken uit balans, worden vermoeider en kunnen ons niet meer concentreren. Vinkers: ‘nuchter bekeken heeft niemand enig benul van wat burn-out precies is’ (124).

Het wonderlijke is dat burn-out een populair onderwerp is: 1 op 5 professionals in verpleeghuizen kamt met burn-out klachten; burn-out bij jongeren (na Corona: 80% zit tegen burn-out aan), vrouwen hebben meer last dan mannen (mannen worden meer opgedeeld in groepen waar dan verschillende scores van burn-out plaatsvinden); Tweede Kamerleden vallen uit. Scores komen meestal uit onderzoeken die gebaseerd zijn op ingevulde vragenlijsten. Het aardige is dat die lijsten alleen aangeven dat iemand gemiddeld een paar keer per maand last heeft van enige vermoeidheid veroorzaakt door stress.

Wat zijn de oorzaken van een burn-out?

Oorzaken voor burn-out worden gezocht in: we kunnen niet meer goed tegen stress (valt mee); onze samenleving stelt dat we prestatiegericht moeten zijn wat tot verhoogde stress leidt (valt ook mee); toenemende invloed van sociale media, games en e-mails verhogen de stressfactor (blijkt ook mee te vallen); we werken te hard (is in bepaalde contexten met weinig controlemogelijkheden waar); impact Corona (valt op dit gebied ook mee). Weer Vinkers: ‘we geloven wat we al denken en we denken wat we al geloven’(149).

Burn-out betreft de manier waarop iemand zich verhoudt tot de wereld om hem/haar heen. Zodra je denkt dat je een bepaalde vaste vorm als (eind)doel gevonden hebt of bereikt val je eigenlijk om: het evenwicht is dan overgegaan in stilstand waardoor zelfs de lichtste beweging je doet vallen. Je kunt je niet meer verhouden tot ontwikkelingen in de context. Als je denkt een vaste vorm te hebben gevonden ontstaat er een disbalans m.b.t. ontwikkelingen in de omgeving (context).

Bij context kun je spreken van een wendbaarheidsparadox: door teveel te bewegen loop je het risico je eigen vorm te vergeten, enkel nog te reageren op de context waardoor jezelf kwijt raakt. Bij jongere generaties, die nog in ontwikkeling zijn in hun vorm, zie je dat terug in bijvoorbeeld keuzestress.

Vinden van de (goede) balans

Het gaat dus om hoe je binnenwereld reageert op die wereld en om wat er om je heen gebeurt. Het blijkt nodig een nieuwe balans te vinden: dat kan eenvoudig zijn, maar hoe complexer dat is hoe meer stress kan ontstaan. Die balans wordt vooral bepaald door inzicht in wie je bent, wat je wilt en wat jezelf als zin ervaart: je Big Picture. Hierdoor ontstaat veerkracht en kun je je op een andere manier verhouden tot de context waarin je je bevindt.

Literatuur

Vinkers, C. (2022). In de ban van burn-out. Over de grenzen van stress. Amsterdam: Prometheus

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP