Reflectie op waarden

In een eerdere blog ben ik ingegaan op toekomstgerichte governance. In deze blog over waardegedreven governance werk ik uit waarom waarden bij governance centraal moeten staan. Governance is aan bederf onderhevig als er te weinig aandacht is voor reflectie op waarden. Waarden zijn enerzijds indicatoren en toetsen voor het handelen, maar veranderen anderzijds onder invloed van ervaring en impulsen uit de omgeving. Met de toenemende complexiteit komen waarden steeds meer centraal te staan.

Complex toezicht?

Waardegedreven governanceBinnen de zorg heeft toezicht een hoog complex gehalte, waar meerdere actoren betrokken zijn, en waarbij sprake is van normen die dynamisch en veranderlijk zijn. Nodig is een benadering die uiteenlopende ervaringen van verschillende actoren inzichtelijk maakt en reflectie daarop mogelijk maakt vanuit verschillende perspectieven: cliënten, familie, mantelzorgers, zorgprofessionals en zorgbestuurders. In de zorg is sprake van conflicterende waarden, veranderingen in de tijd, en institutionele en financiële beperkingen.

Maatgerichte zorg vraagt om waarde gedreven toezicht. Centraal staat openheid en zelfobservatie. Het gaat er om dat toezichthouders weten te reflecteren op de eigen veronderstellingen, handelingen, beleid en systemen. Waarde gedreven toezicht is essentieel bij complexe kwesties, die gepaard gaan met onzekerheid over de norm en waarin verschillende perspectieven een rol spelen. Toezicht vindt plaats in interactie tussen de verschillende actoren die een rol spelen of zouden kunnen spelen bij de inrichting van de zorg.

Zelfreflectie

Van toezichthouders mag een open houding worden verwacht die gericht is op samenwerking, overleg, experimenteren en aanpassing. De  uitdaging hier is om het gesprek te verschuiven in de richting van zelfreflectie. Zelfreflectie is het vermogen om de eigen, vaak beperkende, interne logica tijdelijk opzij te schuiven en een andere positie aan te nemen, waarbij we het vermogen demonstreren om meerdere, gelijktijdig optredende systemen of werkelijkheden te herkennen. Het is van belang om zelfreflexiviteit zoveel als mogelijk in te bouwen in de dialoog. Daar is het van belang de deelnemers van de dialoog te vragen naar mogelijke 'grijze gebieden' in overtuigingen, onzekerheden of gemengde gevoelens.

Literatuur

Pot, A.M. (2022) Wie het weet mag het zeggen. Toezicht op persoonsgerichte langdurige zorg. Oratie,  Erasmus Universiteit

Jeninga, A. en H. Woldendorp. (2023). Toezichthouden in de 21e eeuw. Vertrouwen als basis voor goede governance. Amsterdam: SWP