Uniciteit

algoritmeIs het niet handig om de humaniora (geesteswetenschappen) nadrukkelijk te betrekken bij de beoordeling van de impact van AI (artificiële intelligentie)?  Veel algoritmen kennen een technische grondslag. Echter de werkelijkheid wordt juist gekenmerkt door veel verbanden die moeilijk of niet te kwantificeren zijn. Een goed voorbeeld is het verhaal over de naderende zelfrijdende auto; wanneer is die in staat om unieke verbanden in beeld te brengen (en dus te gaan rijden)?

Holistische benadering

Ons begrip van oorzaak en gebeurtenissen is fundamenteel holistisch. We zien een gebeurtenis niet als iets aparts, maar in de context van een geheel. Daar hebben algoritmen (in deze fase in ieder geval) nog moeite mee.

We kijken dus systemisch: door een paar elementen te wijzigen verandert ons perspectief van het geheel. Dit leidt dan weer tot een andere zingeving bij verschillende individuen. Wittgenstein: de wereld van de gelukkige is een andere dan die van de ongelukkige.

Dichte beschrijving

Verbanden komen in beeld door gebruik te maken zingeving. Hoe krijg je een reëel beeld van een bepaalde situatie?  In de antropologie wordt dat een ‘thick description’ genoemd. Wikipedia: een dichte beschrijving is het resultaat van een wetenschappelijke observatie van menselijk gedrag die niet alleen het gedrag beschrijft, maar ook de context. Hierdoor kan het gedrag beter begrepen worden door buitenstaanders. In een dichte beschrijving wordt doorgaans een aantal subjectieve verklaringen en betekenissen toegevoegd door de mensen die deelnemen aan de betreffende gedragingen.

Vloeibaar

Het is niet zo dat we eerst iets waarnemen en er dan een naam aangeven om erover te kunnen praten. Doordat we voor iets een naam hebben valt er over te praten en worden onze waarnemingen begrijpelijk. Zingeving maakt het mogelijk betekenisvolle verschillen te zien en te begrijpen. Algoritmen dwingen ons steeds meer in een soort keurslijf. Zingeving impliceert echter dat het leven (ook het werkend leven) meer fluïde is.

Verhaal

We zijn niet zoals een algoritme ons duidt, maar hoe we in interactie met anderen invulling geven aan onszelf. Door handelen ontdekken we wat er speelt. Door de toepassing van algoritmen wordt een bepaald perspectief in positie gebracht (bijv. beoordelaars) en andere juist uit positie gebracht. Het gaat voor de toepasser van het algoritme om ‘in control’ zijn. Andere vormen van borging zoals vertrouwen geven en verantwoordelijkheid nemen krijgen daardoor geen ruimte.

Mensen maken algoritmen, maar die algoritmen maken ook mensen. Dit komt doordat algoritmen de pretentie hebben praktijken te beheersen. Dat kan doorbroken worden door met verhalen te werken. Verhalen maken het mogelijk de wereld om ons heen te begrijpen en betekenis te geven aan gebeurtenissen.

Literatuur

Madsbjerg, C. 92017). Sensemaking. What makes human intelligence essential in the age of algorithm.  Londen: Abacus

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP