De eigen levensloop: analyse of synthese?

Scheiding of verbinding?

We zijn steeds meer van mening dat de wereld om ons heen meer gefragmenteerd wordt. Het aardige is dat we mede om die reden ook steeds meer op zoek zijn naar verbindingen. Veel van onze inrichting van de samenleving is gebaseerd op de gedachte dat we individuen zijn. Filosofisch geduid kennen we sinds Descartes een scheiding tussen lichaam en geest. Dit perspectief maakt verbindingen weer ingewikkeld.

Waar bij systemen geldt dat het geheel meer is dan de som der delen, is in een analytisch perspectief juist het geheel gelijk aan de som van de delen. In dit laatste perspectief is het niet onlogisch om wijzigingen op onderdeelniveau uit te voeren zonder rekening te houden met de (systemische) samenhang. In de geneeskunde zien we dan ook een nadruk op waarneembaar en meetbaar gedrag. De mens in zijn geheel kan daardoor onderbelicht worden. Waar systemen uitgaan van non-lineair opereren leidt het analytische perspectief tot een wereld die berekenbaar is en zich daarmee ontwikkeld.

Toeval bestaat

Non-lineair denken richt de aandacht onder meer op onbepaalde aspecten die volgen uit de interactie met anderen en de interactie met onze omgeving. Anders gezegd: toeval speelt een belangrijke rol. Jouw interne omgeving en externe omgeving zijn continu in beweging en staan constant in verbinding. Door eerdere ervaringen uit jouw directe omgeving zal je anders reageren op een situatie die ontstaat uit jouw externe omgeving dan bijvoorbeeld een collega. Alleen door het ervaren van deze nieuwe situatie zal je bij een volgende keer een andere reactie kunnen hebben. Dit is afhankelijk van het resultaat van de keuze die je op dat moment maakt. Door jouw ervaring van deze keuze verandert dit automatisch ook jouw identiteit. Je verbreedt je kader.

Identiteiten zijn (beperkt) vloeibaar

Die identiteit verandert ook weer tijdens ieders levensloop. Tijdens het volwassen leven gaat het om de spanning tussen en bijdrage willen leveren en het gevoel van stagnatie. Bij het ouder worden gaat die spanning over in integriteit en het gevoel van wanhoop. Bewustzijn komt voort uit het begrijpen hoe onze identiteit ons beeld van de wereld steeds weer bepalen. Onze levensloop maakt het mogelijk om (voor een deel) iemand anders te worden: er ontstaat nieuw inzicht.

Steeds bepaal jezelf wie je wel bent en wie je niet bent. Er zijn geen vaste psychologische wezenskenmerken die vanuit een schil binnenin ons bepalen wie je bent. Door je eigen identiteit goed kennen geeft het je de mogelijkheid van inzicht (zelfreflectie). Identiteit en inzicht samen stelt je in staat jouw natuurlijke energie te benutten voor actie.

Literatuur

Vandaele, H. (2019). De herontdekking van de relationele mens. Een pleidooi voor menselijke meerzinnigheid. Kalmthout: Pelckmans Pro

Woldendorp, H., H. de Groot,  T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP