Inrichting van een effectieve (verpleegkundige) werkomgeving

Conflicterende paradigma’s

De verpleegkundige context kent twee paradigma’s: enerzijds gaat het om kostenefficiëntie en verantwoordelijkheid en anderzijds om verpleegkundige zorg die is gebaseerd op de behoeften en voorkeuren van de patiënt. De twee paradigma’s in de goede balans houden vergt een nieuwe vorm van leiderschap.

De huidige invulling van die balans dwingt bij het leveren van hoge kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid in combinatie met een doelmatige wijze van werken tot aanpassen aan standaarden en richtlijnen. Deze kennen een wetenschappelijke onderbouwing, maar worden ook opgesteld in een beleidscontext. De werkomgeving zou daarom gericht moeten zijn op het implementeren van innovaties in de huidig verleende verpleegkundige zorg die de twee paradigma’s in de goede balans brengen.

Belang van de verpleegkundige context

Contextuele factoren die bijdragen aan innovatie zijn tijd voor leren, psychologische veiligheid en een externe focus. Drie contextuele factoren verminderden innovatie: hiërarchisch leiderschap, een gecentraliseerde organisatiestructuur en een grote omvang van het team. Fundamentele innovatie ontstaat  als informatie beschikbaar is die is gerelateerd aan de ontwikkeling van de verpleegkundige zorg. Hierbij gaat om tijdens het leveren van de zorg zeggenschap te hebben over de ontwikkeling van die zorg.

Wanneer is de werkomgeving effectief?

Een effectieve werkomgeving is gericht op het realiseren van verbeterde patiëntervaringen ten aanzien van de kwaliteit van de verpleegkundige zorg. Een dergelijke werkomgeving wordt gekenmerkt door zeven elementen: werken met vakbekwame collega’s, collaboratieve samenwerkingsrelaties, autonomie, voldoende personeel, zeggenschap over de beroepsuitoefening, support van de direct leidinggevende en patiëntgerichte zorgcultuur (De Brouwer).

Omgekeerd zijn er ook belemmerende factoren van positieve ervaringen van patiënten: kosteneffectiviteitsbeleid, druk om de productiviteit te verhogen, transparantiedoelstellingen voor externe verantwoordelijkheid en een hoge administratieve last.

Literatuur

Brouwer, B. de. (2019). Essential elements of an excellent nursing practice environment. PhD Thesis, Radboud University Nijmegen

Peppel, R., H. Woldendorp, M. Veenvliet en A. Jeninga. (2023). Het huis van de professionele zeggenschap. De route naar verpleegkundig leiderschap. Amsterdam: SWP

Timmermans, O. (2012). Team Learning and Innovation in Nursing. Proefschrift Universiteit Antwerpen