Patroonherkenning

Systemisch denken is een noodzaak in de huidige complexe wereld. Systemisch denken is een manier van kijken naar de werkelijkheid die zich richt op onderlinge relaties en patronen. In de systeemwereld is alles met alles verbonden. Dit betekent dat een verandering in één deel het gehele systeem beïnvloedt. Nieuwe eigenschappen ontstaan uit interacties.
 
Systemisch denken
 

Context

Voor ieder systeem geldt dat het functioneert in een specifieke context. Inzicht in die context is nodig om het functioneren van een systeem te begrijpen. Daarbij geldt dat een context vanuit verschillende perspectieven kan worden geduid. Zoals hiervoor aangegeven gaat het om inzicht in interacties, patronen en verbanden.

Zie het geheel

Holisme kent als perspectief dat systemen (fysiek, biologisch, sociaal, economisch, mentaal, etc.) en hun eigenschappen in hun geheel moeten worden bekeken, niet alleen als een verzameling van delen. Door de digitale transformatie is sprake van een toenemende verbondenheid van systemen. Het gaat om een exponentiële toename van complexiteit. De systeemtheorie evolueert vooral door AI naar een meer geïntegreerd veld, waarin nieuwe technologische mogelijkheden, ecologische inzichten en sociale dynamiek samenkomen.
De sturing van organisaties is gebaseerd op een verschuiving van traditioneel hiërarchisch leiderschap naar meer adaptieve vormen die gebaseerd zijn op relaties en verbindingen. Dit vergt de bereidheid tot continue aanpassingen en leren.

Vind het evenwicht

Dit leidt er toe dat steeds weer de balans moet worden gevonden tussen stabiliteit en continuïteit enerzijds en verandering en doorontwikkeling anderzijds. Systemisch denken maakt een beter begrip van complexe problemen mogelijk, leidt daardoor tot effectievere oplossingen en het voorkomen van onbedoelde neveneffecten en effectiever verandermanagement.

Holistisch perspectief

Hoe ziet het holistische perspectief er eigenlijk uit? Ieder systeemonderdeel beïnvloedt een ander. Binnen systemen ontstaan (tijdelijk) patronen. Verstoringen kunnen het systeem, afhankelijk van het aanpassingsvermogen, uit balans brengen. Dat werkt sterk door omdat systemen naar evenwicht streven. Ieder systeem maakt onderdeel uit van een groter systeem (bij het universum wordt dit overigens nader in te vullen). Systeem bestaan ook uit kleinere subsystemen. Tussen de verschillende systeemniveaus is interactie. Eigenschappen van het geheel ontstaan door de interacties tussen onderdelen. Deze eigenschappen zijn niet te voorspellen op basis van individuele delen. Oorzaak en gevolg zijn vaak circulair in plaats van lineair.

De vertaling naar de praktijk is bijvoorbeeld in de gezondheidszorg kijken naar de hele mens (lichaam, geest, emoties, sociale context) in plaats van alleen naar de symptomen en bij ecosystemen het effect van verandering op geïntegreerde systemen bekijken.

Literatuur

Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. Amsterdam: SWP
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP