De digitale transformatie van de gebouwde omgeving: effectief seniorenbeleid wordt urgenter

Integrale benadering

In InfraVitaal (www.infravitaal.nl) hebben we expertise op het gebied van de digitale transformatie van gebouwen en locaties , industrieel circulair bouwen, energieregulering en ouderenhuisvesting bij elkaar gebracht. Door de verbinding van wonen, zorg, comfort en energieregulering hebben we de mogelijkheid om nieuwe concepten te bedenken en in te richten.

We hebben consultancy activiteiten (bijvoorbeeld het inrichten van een Energie Management Systeem (EMS) of het ontwerp van toekomstbestendige ouderenhuisvesting) en leveren een eigen infrastructuur via de IVO Smart box (combinatie van hardware en software die de installaties van een gebouw aanstuurt).

De vergrijzing

Op 1 januari 2024 telt Nederland 3 677 228 inwoners van 65 jaar of ouder (CBS) . Dat is 20,5 procent van de bevolking. De vergrijzing van Nederland is opgelopen: in 1990 was nog 12,8 procent van de inwoners 65-plus.

Ouderen per leeftijdscategorie, 2024

Vrouwen worden gemiddeld ouder dan mannen, in de hoogste leeftijdsgroepen zijn ze dan ook oververtegenwoordigd. Zo zijn er 95 245 vrouwen en 41 321 mannen van 90 jaar of ouder. Die verschillen zijn ook goed te zien in de bevolkingspiramide.

Het percentage ouderen verschilt sterk per gemeente. In 2024 was Bergen (NH ) met 34,0 procent 65-plussers de meest vergrijsde gemeente, en Urk met 10,4 procent de minste. Gemeenten vergrijzen als jongeren er wegtrekken, bijvoorbeeld voor werk of opleiding. Daardoor blijven er niet alleen meer ouderen over, maar worden er ook minder kinderen geboren. Dat versterkt de trend.

Het is niet lastig te constateren dat Nederland vergrijst: de leeftijdsopbouw van de bevolking verandert en het aandeel van oudere leeftijdsgroepen wordt groter, waardoor de gemiddelde leeftijd van de bevolking toeneemt. In 2024 was de grijze druk 35 procent: op elke 65-plusser zijn er 3 mensen in de werkzame leeftijd (20 tot 65 jaar). De komende jaren zal dit nog toenemen tot bijna 50 procent, zo is de verwachting in de bevolkingsprognose. Er is ook dubbele vergrijzing: het aantal 80-plussers in de bevolking groeit. Begin 2024 was 15,5 procent van de inwoners tussen de 65 en 80 jaar oud, en 5,0 procent was 80 jaar of ouder.

Samenhang

Om effectief seniorenbeleid te ontwikkelen is een samenhangende aanpak nodig die verschillende domeinen verbindt. Het gaat om domeinoverstijgende samenwerking (wonen, zorg en welzijn), vroegtijdige signalering van problemen, zelfredzaamheid waar mogelijk en betrokkenheid van ouderen zelf bij beleidsontwikkeling. Eigenlijk is alles wel een keer verteld welke beleidsuitgangspunten nodig zijn.

Een simpele benadering is: ontwikkel een gezamenlijke visie, stel concrete doelen, maak een actieplan met tijdlijn en monitor de voortgang. Maar dan? De crux is dan ook de uitvoering ervan Denk bij wonen bijvoorbeeld aan het Didam arrest dat nieuwe woonvormen belemmert. Dit Didam-arrest van de Hoge Raad (november 2021) verplicht gemeenten om bij verkoop van grond gelijke kansen te bieden aan alle potentiële gegadigden.

Belang bewonersinitiatieven

De consequentie is dat directe één-op-één afspraken met initiatiefnemers van nieuwe woonvormen lastig zijn. Zo moeten bijvoorbeeld bewonersinitiatieven concurreren met professionele partijen. Hoe kom je tot uitvoering? Dat zou bijvoorbeeld kunnen door specifieke voorwaarden te stellen die passen bij nieuwe woonvormen of voorrang te geven aan lokale initiatieven (binnen juridische kaders).

Literatuur

Movisie (2024). Ouder wordende samenleving