‘When the truth is uncertain, our brains resolve that uncertainty without our knowledge by creating the most likely reality they can imagine based on our prior experiences’ (Mc Raney, p. 72)

Patronen

De impact van de digitale transformatie verhoogt de complexiteit van wat er om ons heen gebeurt en raakt ons allemaal. In ons boek ‘Zie je Big Picture’ hebben we uitgewerkt dat het gaat om je identiteit, inzicht en initiatief in samenhang vorm te geven. Hiermee onderken je patronen en kun je de context waarin je werkt en leeft duiden.

Vasthouden

wat de boer niet kent…Waarom zijn we zo vasthoudend in onze opvattingen? Onze hersenen zijn zo geprogrammeerd dat ze snel en intuïtief kunnen denken (systeem 1 bij Kahneman), wat leidt tot het maken van snelle oordelen en het vasthouden aan overtuigingen die ons een gevoel van veiligheid en zekerheid geven. Dit is een evolutionair voordeel geweest voor overleving, maar het kan ons ook vatbaar maken voor irrationele overtuigingen.

We geven permanent betekenis aan de wereld om ons heen. We proberen altijd te begrijpen waarom dingen gebeuren en welke rol wij spelen in de grotere context van ons leven. We zoeken vaak naar oorzaken voor gebeurtenissen, en als we een patroon herkennen, gaan we vaak automatisch veronderstellen dat er een oorzaak-gevolg relatie is.

Allemaal onze bias

Het blijkt daarbij lastig om overtuigingen te veranderen die ons al vertrouwd zijn. Dat begint met ‘cognitieve dissonantie’: als we geconfronteerd worden met informatie die in strijd is met onze overtuigingen, ervaren we een ongemakkelijk gevoel (dissonantie), wat ons kan aanzetten om die informatie af te wijzen of te verdraaien om consistent te blijven met onze bestaande overtuigingen. Een variant is de bevestigingsbias (confirmation bias): onze neiging om informatie te zoeken, te interpreteren en te herinneren op een manier die onze bestaande overtuigingen bevestigt, terwijl we tegenstrijdige informatie negeren of onderschatten.

Groepsverhalen

Wat ook bijdraagt is de wens om ergens bij te horen: hierdoor worden we beïnvloedt in onze opvattingen, vaak zonder dat we ons hiervan bewust zijn. We kunnen ons sterk verbonden voelen met bepaalde overtuigingen die onze groep vertegenwoordigen, wat ons in staat stelt om in bepaalde gevallen onterecht informatie te negeren die onze overtuigingen zou kunnen ondermijnen.

Daarnaast spelen verhalen die onze gevoelens aanspreken een rol bij onze overtuigingen. We passen onze overtuigingen vaak aan om te voldoen aan de normen van de groep of samenleving waartoe we behoren. Dit kan zorgen voor conformiteit, zelfs wanneer die overtuigingen irrationeel zijn. Als we een emotionele afkeer hebben van een bepaald idee of groep, kunnen we irrationele overtuigingen vormen die die afkeer versterken.

Framen

De manier waarop een kwestie of idee wordt gepresenteerd, kan de manier waarop we het begrijpen en beoordelen veranderen. Bijvoorbeeld, een situatie die wordt gepresenteerd als een "crisis" zal waarschijnlijk andere overtuigingen oproepen dan wanneer dezelfde situatie als een "kans" wordt gepresenteerd. Ons huidige kabinet gebruikt dit als een strategie om opvattingen te beïnvloeden.

Literatuur

McRaney, D. (2022). How minds change. The surprising science of belief, opinion, and persuasion. New York: Portfolio
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven.(2022) Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP