Patronen

De impact van de digitale transformatie verhoogt de complexiteit van wat er om ons heen gebeurt en raakt ons allemaal. In ons boek ‘Zie je Big Picture’ hebben we uitgewerkt dat het gaat om je identiteit, inzicht en initiatief in samenhang vorm te geven. Hiermee onderken je patronen en kun je de context waarin je werkt en leeft duiden.

Tipping point

Wanneer heeft eigenlijk een verandering plaatsgevonden? Tipping points zijn momenten waarop veranderingen op sommige plekken in de wereld niet meer te stoppen zijn. Er volgt door gedrag dat op een gegeven moment door de massa getoond wordt een nieuwe waarheid, een nieuwe norm. Sociale tipping points zetten een nieuwe ontwikkeling in. Een gedraging of een denkwijze wordt door een bepaald aantal mensen aanvaard en in de praktijk gebracht.

Tipping points veroorzaken niet alleen positieve trends, maar kunnen ook negatieve gevolgen hebben, vooral in onze wereld waarin informatie zich sneller dan ooit verspreidt. Waar vroeger invloedrijke individuen nodig waren om een boodschap te verspreiden, kan een virale tweet nu binnen enkele uren miljoenen mensen bereiken. Dit heeft geleid tot een versnelling van hoe trends en ideeën zich ontwikkelen en hoe ze, soms onvoorspelbaar, de publieke opinie kunnen beïnvloeden.

Mechanisme

Een Tipping Point is gebaseerd op drie mechanismen:

  1. The Law of the Few: Een kleine groep invloedrijke individuen spelen een onevenredig grote rol in de verspreiding van ideeën en trends. Een bekende sleutelfiguur is Greta Thunberg.
  2. The Stickiness Factor: Sommige boodschappen en ideeën zijn effectiever en blijven beter hangen bij mensen, wat hun verspreiding vergemakkelijkt. Bij verduurzaming gaat het dan bijvoorbeeld om persoonlijke voordelen: elektrische auto’s worden populairder als ze goedkoper in gebruik zijn, zonnepanelen zijn aantrekkelijk als ze geld besparen. Wanneer duurzame keuzes als ‘normaal’ of ‘statusverhogend’ worden gezien (bijv. vegetarisch eten, tweedehands mode, of herbruikbare verpakkingen), wordt het aantrekkelijker.
  3. The Power of Context: De omgeving en de sociale context zijn cruciaal voor het succes van een trend of idee. Wetten zoals CO?-heffingen, verbod op plastic wegwerpartikelen en verplichte energielabels voor gebouwen veranderen de norm. Duurzamer gedrag wordt gemakkelijker als steden investeren in fietspaden, openbaar vervoer en hernieuwbare energie. De opkomst van elektrische auto’s, circulaire economie-concepten en duurzame energiebronnen verandert de context waarin consumenten keuzes maken.

Zijn we koploper?

verduurzamingHoe ver zijn we in Nederland? Volgens het onderzoek van Motivaction onderneemt ruim een derde van de Nederlanders minder dan 5 acties om transitiesgericht op duurzaamheid (zoals gezond eten, gezonde levensstijl, klimaat) te bewerkstelligen. Over het algemeen kiezen Nederlanders er eerder voor om af te wachten dan voorop te lopen. Alleen bij een gezonde levensstijl kiest men vaker voor een actieve bijdrage.

Een financiële prikkel blijkt een cruciale drijfveer voor gedragsverandering in vrijwel alle transities. Relatief veel Nederlanders geven aan dat zij eerder geneigd zijn om duurzame keuzes te maken als dit de goedkoopste optie is.

Doelgroepen

Jongeren zijn vaak meer bereid om nieuwe, duurzame gewoonten aan te nemen, vooral als deze financieel aantrekkelijk zijn. Ze zijn gevoelig voor sociale invloed en laten zich inspireren door het gedrag van hun leeftijdsgenoten. Hoogopgeleiden zijn doorgaans meer betrokken bij duurzaamheid en gezondheid en hebben een bredere blik op de wereld. Ze zijn beter geïnformeerd over de voordelen van duurzaam gedrag en zijn bereid om actie te ondernemen, zoals het kopen van groene energie en het kiezen van biologisch voedsel. Aan de andere kant zijn laagopgeleiden juist meer betrokken zijn bij transities dichterbij huis, zoals de betrokkenheid bij de buurt en gemeenschap.

Hoewel ouderen soms minder snel nieuwe technologieën omarmen, zijn ze vaak actief betrokken bij hun gemeenschap en nemen ze deel aan vrijwilligerswerk. Ze zijn ook bereid om duurzame keuzes te maken, zoals het kopen van lokale producten en het verminderen van hun energieverbruik.

Nederlanders die vinden dat mensen meer betrokken moeten zijn bij hun buurt, doen aanzienlijk meer dan Nederlanders die dit niet vinden. Vooral Nederlanders in de leeftijd van 65 t/m 80 jaar maken vaker een praatje met onbekenden (52%) en doen aanzienlijk vaker vrijwilligerswerk (45%). 18 t/m 24 jarigen doen dit aanzienlijk minder vaak (resp. 22% en 17%).

Literatuur

Gladwell, M. (2024). Revenge of the tipping point. Little Brown
Motivaction. (2024) Sociale tipping points. Little, Brown and Company
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven.(2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol!. SWP