Waarom holistisch denken handig is
‘Too close a view may interfere with one's grasp of an overall problem or concept’(Stafford Beer)
Holistisch denken
Holistisch denken komt steeds meer in de belangstelling. Een holistisch systeem bestaat uit onderdelen die elkaar beïnvloeden. Systemen zijn dynamisch, verbondenen voortdurend in beweging. Het vergt flexibiliteit in waar je naar kijkt en hoe je een beschrijving geeft. Systeemgrenzen zijn niet vaststaand, maar worden bepaald door de context, doelen en perspectieven van de waarnemer. Wat je als binnen of buiten beschouwt is dus afhankelijk van je doel (bijvoorbeeld wil ik kosten besparen of kwaliteit verbeteren), je waarden (let je op doelmatigheid of juist op gelijkheid) en je postie (ben je manager of professional).
In holistisch denken is de interactie belangrijker dan de entiteit zelf.
| Traditionele benadering | Holistische benadering |
| Wat is het probleem? | Hoe beïnvloeden elementen elkaar? |
| Wie is verantwoordelijk? | Op zichzelf staand of verweven? |
| Wat is de oplossing? | Welke systemische verschuiving is nodig? |
Waarnemen
De manier waarop we naar een systeem kijken, beïnvloedt wat we zien – en dus wat we besluiten te doen. Daarom vraagt holistisch denken ook om:
- Bewustwording van je eigen bril (waarden, aannames, belangen)
- Pluraliteit van perspectieven (anderen kunnen heel andere grenzen zien)
- Bescheidenheid – erkennen dat je het hele systeem nooit volledig kunt vatten
Om met complexe situaties om te gaan is daarom flexibiliteit nodig. Cognitieve flexibiliteit gaat om het vermogen om op verschillende manieren te denken, te herformuleren en perspectieven te wisselen. Bijvoorbeeld in de rol van manager beschouw je weerstand niet als negatief maar als een teken van betrokkenheid.
Leervermogen
Om adaptief te kunnen handelen is je eigen leervermogen essentieel. Je leert door acties binnen bestaande kaders. Een vervolgstap is niet alleen die actie bijstellen, maar ook het kader waarbinnen die actie plaats vindt. Weer een stap verder is te reflecteren op zowel de acties of strategieën, maar ook op de manier waarop je betekenis geeft, leert en verandert.
Literatuur
Chowdhury, R. (2024). Holistic Flexibility for Systems Thinking and Practice. Routledge
Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. SWP
30 jaar ervaring als consultant en als interim manager. : Strategisch adviseur op het gebied van digitale transformatie en platformtechnologie; associé bij CCzorgadviseurs) ; adviseur professionele ontwikkeling. Partner InfraVitaal (www.infravitaal.nl; harry@infravitaal.nl). Toezichthouder Zorggroep Tangenborgh en ALS Zorgregelaars. Mede-bestuurder van de Coöperatieve Uitgever Virtuoos (https://uitgevervirtuoos.nl/) . Auteur van een vijftiental boeken over zelforganisatie, professionele ontwikkeling, platformtechnologie en digitale transformatie (van de gebouwde omgeving).
